Vanwege de bestorming van het Congres in de VS willen Democraten president Trump afzetten. Volgens CNN zijn ook een aantal leden van Trumps regering hierover in gesprek. Dat dit ook gebeurt is geen onwaarschijnlijk scenario, zeggen Amerika-deskundigen, maar de procedures kosten wel tijd.
De eerste mogelijkheid is impeachment, de afzettingsprocedure die vorig jaar ook werd ingezet tegen Trump naar aanleiding van een omstreden telefoontje met de president van Oekraïne. De impeachment vond toen niet plaats, omdat er geen twee derde meerderheid was te vinden in de Senaat, waar de Republikeinen de meerderheid hebben.
'Is een optie'
Een afzettingsprocedure zou ook nu heel moeilijk worden, denkt Amerikakenner Victor Vlam. "Tegelijkertijd: we weten het niet helemaal, want wat vannacht is gebeurd is uniek, misschien is de steun voor Trump wel helemaal aan het verdampen. Ik zie het nu nog niet gebeuren, maar het is een mogelijke optie de komende dagen."
Een Democratisch Lid van het Huis van Afgevaardigden heeft op Twitter al gezegd dat ze de zogenoemde articles of impeachment aan het opstellen is:
De grote kritiek op Trump is dat hij zijn aanhang heeft opgeruid om naar het Capitool te gaan. Volgens critici duurde het vervolgens veel te lang voordat de president de demonstranten opriep om het parlementsgebouw weer te verlaten.
Met nog dertien dagen te gaan als president, daarna neemt Biden het over, zullen Trumps tegenstanders snel moeten handelen. Voor hen heeft impeachment het voordeel dat als het lukt Trump daarmee over vier jaar niet nog een gooi naar het presidentschap kan doen. Nadeel is dat het waarschijnlijk te veel tijd kost om zo'n procedure op te starten en af te ronden.
25ste amendement
"Als men hem zo snel mogelijk weg wil hebben, dan is er geen tijd voor een heel ingewikkelde procedure", zegt Kenneth Manusama, kenner van het Amerikaans staatsrecht. Een tweede optie is daarom het inzetten van het 25ste amendement van de grondwet. Daarmee kan een president niet worden afgezet, maar kan hem wel zijn bevoegdheden worden afgenomen. In dit geval zou vicepresident Pence dan acting president worden, waarnemend president.
Trump zou dan geen macht meer hebben, legt Manusama uit, maar hij kan wel tegen dat besluit ingaan. "Hij hoeft alleen maar een briefje in te leveren bij het Congres waarin hij aangeeft dat hij prima in staat is het ambt uit te oefenen en dan is het aan het Congres om dat te beoordelen. Er is een twee derde meerderheid nodig om hem zijn bevoegdheden te ontnemen."
Trump uit zijn ambt zetten is niet eenvoudig, vertelt correspondent Marieke de Vries:
Op initiatief van Pence
Degene die het initiatief moet nemen voor het starten van de procedure is de vicepresident. Die moet, als er een meerderheid is in het kabinet, een voorstel indienen bij het Huis van Afgevaardigden en de Senaat, voorzien van voldoende handtekeningen. Dan zou het ontnemen van Trumps bevoegdheden onmiddellijk ingaan, terwijl het Congres er pas later over zou hoeven stemmen.
Het hele scenario klinkt een beetje onwerkelijk, zegt Manusama. "Maar er wordt over gesproken. Trump heeft niet alleen opgeroepen om naar het Congres te lopen, hij zou er ook voor gezorgd hebben dat de Nationale Garde in eerste instantie niet uitrukte."
Volgens anonieme functionarissen nam uiteindelijk Pence het besluit om alsnog de reservestrijdkrachten in te zetten. "Dus dat was al een beetje een 25ste amendement-situatie. Die beslissing lijkt zonder Trump genomen te zijn."
Dat de onderlinge verhoudingen tussen Trump en Pence onder druk staan, kan ook gevolgen hebben voor het op papier mogelijke scenario dat Trump kort voor de machtsoverdracht af zou treden. De ogenschijnlijke spanningen tussen de twee maken het onwaarschijnlijk dat Pence hem als president gratie zal verlenen voor zaken waar Trump op federaal niveau voor wordt vervolgd. Een veroordeling zou een nieuw presidentschap over vier jaar ook in de weg staan. "Dat pad is misschien wel afgesloten."
