Dag 3 MH17-proces: wat hebben de verdachten te maken met het neerstorten van het vliegtuig?
De rechtbank Den Haag begon vandaag - op de derde dag in het MH17-proces - met de belangrijkste vraag in het omvangrijke strafdossier: hebben de verdachten Igor Girkin, Sergej Doebinski, Oleg Poelatov en Leonid Chartsjenko iets te maken met het neerstorten van het vliegtuig?
De MH17-verdachten zelf waren er niet, maar hun stemmen waren wel te horen. De rechtbank zette vandaag alle feiten uit het door justitie gemaakte onderzoeksdossier op een rij en dat leverde geen grote nieuwe onthullingen op, wel een soms lange lijst aan technische feiten.
De rechtbank - voor deze zaak uitgeweken naar het Justitieel Complex op Schiphol - beluisterde onder meer afgetapte gesprekken tussen verdachten Doebinski en Poelatov, waarin zij over een Buk-raket spreken. Af en toe werd de lange monoloog van de rechter onderbroken door een fragment van een afgeluisterd telefoongesprek:
Doebinski: "Dus vind jij dat de tanks daar in principe tot zover niet nodig zijn?"
Poelatov: "Nee, de tanks zijn niet nodig. Wat wel nodig is, is alleen de lange afstandsartillerie en een goed luchtafweer."
Deze gesprekken vormen de basis voor de beschuldigingen tegen de vier MH17-verdachten. Zij zouden de Buk-raket besteld hebben, waren verantwoordelijk voor het transport, bewaakten het wapen en verborgen hem toen ze ontdekten dat vlucht MH17 was neergehaald.
Uit de opsomming van de rechtbank komt naar voren dat de pro-Russische separatisten een bloedige strijd vochten in het zuidoosten van de Donetsk-regio. Aan hun kant vielen in juli 2014 veel slachtoffers door bombardementen van de Oekraïense luchtmacht. Een luchtdoelwapen zoals een Buk, zou redding kunnen bieden.
De telefoons van de separatisten leveren belangrijke informatie op over het transport van het wapen. Langs de route straalden ze iedere keer een andere zendmast aan, op die manier kan justitie de route die de Buk heeft afgelegd reconstrueren. Daarnaast zijn er getuigen en berichten op sociale media die de route bevestigen.
NOS op 3 publiceerde eerder afgeluisterde telefoongesprekken, die waren vandaag ook te horen in de rechtbank.
Vandaag schemerde door alle feiten heen ook weer de prominente rol van Rusland. Het land presenteerde verschillende alternatieve theorieën die de ramp met vlucht MH17 zouden verklaren. Justitie heeft een groot aantal daarvan onderzocht.
Zo zei het Russische ministerie van Defensie al snel na de ramp dat er satellietbeelden van de regio zijn die bewijzen dat het een Oekraïense Buk was en geen Russische, die MH17 heeft neergehaald.
Justitie vroeg die originele satellietbeelden bij Rusland op, maar kreeg als reactie te horen dat die beelden inmiddels door Rusland zijn vernietigd. Daarop deed justitie onderzoek naar de kopieën en satellietfoto's van Google en concludeerde dat de Russische beelden kenmerken vertonen van manipulatie. Onderzoekscollectief Bellingcat publiceerde die beelden.
Rusland toonde daarnaast documenten waaruit zou blijken dat de raket waarmee is geschoten, al sinds de jaren 80 in handen was van het Oekraïense leger. Maar volgens justitie zijn de Russische bewijsstukken ingescand, gekopieerd en daarna bewerkt. Ook zijn de documenten onvolledig.
De rol van Rusland komt ook weer terug als de pro-Russische separatisten begin juli bedelen om steun van Rusland. De zelfverklaarde premier van Donetsk spreekt daarover met een adviseur van president Poetin.
Rol van vier verdachten
De rechtbank benadrukte enkele keren dat de feiten en conclusies die worden voorgelezen niet die van de rechtbank zijn, maar voor rekening komen van justitie. De rechtbank heeft nog geen conclusies getrokken. Vaak is deze fase in de juridische procedure dan ook het moment om de verdachten te confronteren met die feiten. Maar de verdachten zijn niet verschenen.
Poelatov, de enige verdachte die zich laat vertegenwoordigen door advocaten, heeft eerder in een videoverklaring gezegd dat hij niet betrokken was bij het transport en dat volgens hem de separatisten ook niet beschikten over een Buk. De feiten uit het onderzoeksdossier die de rechtbank voorlas, vertelden een ander verhaal, maar de rechtbank kon die niet aan hem voorleggen.
Morgen gaat de rechtbank verder in op de rol van alle verdachten. Later krijgt dan het Openbaar Ministerie en de verdediging de mogelijkheid om te reageren.
