Op wat nietszeggende verklaringen na, zwijgt het Kremlin in alle talen over de Turkse invasie in Noordoost-Syrië en de trek van de Syrische strijdkrachten naar het noorden, terwijl die tot een oorlog tussen de twee landen zou kunnen leiden. Twee bondgenoten van Rusland. Wat kan daar achter zitten?
Je zou verwachten dat er boze reacties uit het Kremlin zouden komen op de Turkse invasie, waarschuwingen aan beide partijen om de boel niet te laten escaleren, dreigementen. Tot nu toe gebeurt er niets. En dat terwijl president Poetin momenteel in de regio is. Gisteren bezocht hij Saudi-Arabië vandaag is hij in de Verenigde Arabische Emiraten.
Niemand kan om Russen heen
De Russische belangen zijn groot. Met de militaire hulp aan zijn Syrische collega Assad heeft Poetin vaste grond onder de voeten gekregen in het Midden-Oosten. Niemand kan nog om de Russen heen.
En ook Turkije is belangrijk. Rusland legt er een gaspijpleiding aan, de Turkish Stream, die Europese afnemers via Turkije van Russisch gas moet voorzien. Rusland bouwt een kerncentrale in Akkuyu, aan de Turkse zuidkust. Rusland levert Turkije een geavanceerd luchtafweersysteem (de S-400) en er volgt waarschijnlijk nog wel meer.
En Rusland heeft met zijn nauwe contacten met NAVO-lid Turkije een wig in het bondgenootschap gedreven. Dat is voor Rusland van groot strategisch belang. En toch blijft het stil. Daar moet haast wel iets achter zitten.
Het is onmogelijk om met zekerheid te zeggen wat er achter die zwijgzaamheid schuil gaat: het Kremlin blinkt niet uit in openheid, maar dat wil niet zeggen dat er geen gedachten bestaan over het waarom.
Doelbewust opgezet?
Een van die gedachten is dat het allemaal doelbewust is opgezet. Erdogan krijgt de gelegenheid om zijn spierballen te laten zien en aanvallen uit te voeren op Koerdische groeperingen, die Turkije als terroristen ziet. De bufferzone die de Turken langs de grens wil instellen komt er echter niet, omdat Assad heeft beloofd de Koerden in bedwang te houden en de grens goed in de gaten te houden, met Russische garantie.
Als Erdogan vindt dat hij voor binnenlands gebruik afdoende heeft aangetoond dat hij bestrijding van Koerdische 'terroristen' serieus heeft genomen, kan hij zich met opgeheven hoofd weer terugtrekken.
Het is niet meer dan een theorie, maar geen onaannemelijke. En niet alleen de stilte in het Kremlin ondersteunt deze gedachtegang.
Met iedereen in gesprek
Tot nu toe zijn confrontaties tussen de Turkse en de Syrische strijdkrachten uitgebleven. Erdogan beseft heel goed dat Rusland Assad steunt als die er wel komen. En hij herinnert zich maar al te goed hoe Poetin reageerde toen Turkse luchtafweer in november 2015 een Russisch gevechtsvliegtuig uit de lucht schoot: met sancties die de Turkse economie heel veel pijn deden.
Zekerheid bestaat dus niet over bovenstaande gedachtegang, maar die past wel in Poetins streven om met iedereen in gesprek te blijven, of het nu Syrië, Turkije, Israël, Iran, Saudi Arabië of nog een ander land is. Die tactiek maakt van hem een onmisbare factor op het politieke wereldtoneel; een rol die hem uitermate goed bevalt.
Een andere mogelijkheid is dat Erdogan op eigen houtje heeft gehandeld, hoewel het moeilijk voorstelbaar is dat hij Rusland niet op z'n minst op de hoogte heeft gesteld.
Geo-politiek zwaargewicht
In dat scenario wordt ervan uitgegaan dat Syrië en Turkije zich wel realiseren dat een onderlinge militaire confrontatie voor alle partijen slecht zal uitpakken (om de Koerden lijkt niemand zich zorgen te maken) en dat ze zich dus wel twee keer zullen bedenken voordat ze tegen elkaar ten strijde trekken. Poetins afgevaardigde voor Syrië hintte daar vandaag in bedekte termen op.
Rusland zal niet toestaan dat Syrische en Turkse troepen met elkaar in gevecht raken, zei hij. Het zou enorm gezichtsverlies voor Rusland betekenen, nu de Amerikanen het gebied hebben verlaten en de verantwoordelijkheid voor de afwikkeling van de situatie heel nadrukkelijk op het bordje van Rusland ligt. En gezichtsverlies kan Poetin zich, na net op het schild te zijn gehesen als geo-politiek zwaargewicht, nu absoluut niet veroorloven.
