Twaalf openbare verhoren in VS: 'Grote lijnen komen overeen'

In de Verenigde Staten ging het afzettingsonderzoek tegen president Trump deze week in volle vaart verder. Nu, twaalf openbare getuigenissen van hoofdrolspelers later, is het tijd om de balans op te maken.

Het onderzoek begint na het telefoongesprek op 25 juli tussen Trump en de Oekraïense president Zelensky. Trump vroeg Zelensky om 'a favor' - een gunst. Trump wilde dat Oekraïne een onderzoek begint naar Joe Biden, een politieke rivaal, en zijn zoon Hunter.

De Democraten begonnen het afzettingsonderzoek nadat een klokkenluider zich over dat telefoontje had uitgesproken. Ze vinden dat Trump zijn macht misbruikte en zijn ambtseed schond. De Republikeinen spreken van een lastercampagne tegen de president.

Belangrijke getuigen deze en vorige week waren onder andere interim-ambassadeur in Oekraïne, William Taylor, Fiona Hill, tot afgelopen zomer de belangrijkste Ruslandadviseur van Trump en Gordon Sondland, de huidige ambassadeur aan de EU. Hoewel ze al achter gesloten deuren waren verhoord, waren hun openbare getuigenissen nog steeds van belang. De Democraten hopen zo dat de publieke opinie kantelt. De verhoren maakten duidelijk dat het verhaal van de klokkenluider in grote lijnen klopt.

De belangrijkste getuigenis

Volgens correspondent Arjen van der Horst was veruit de belangrijkste getuigenis die van Gordon Sondland. "Volgens andere getuigen, zoals Taylor, Hill en David Holmes, was hij de degene die Oekraïne onder druk zette om de onderzoeken naar de Bidens in te stellen."

Sondland erkende in zijn getuigenis dat er daarbij sprake was van 'quid pro quo', oftewel 'voor-wat-hoort-wat'. "In ruil voor de onderzoeken zou Zelensky mogen langskomen in het Witte Huis", zegt Van der Horst. Ook kwam de EU-ambassadeur tot de conclusie dat militaire hulp aan Oekraïne werd bevroren om Zelensky ertoe te dwingen de door Trump gewenst onderzoeken aan te kondigen.

Volgens onder anderen Taylor en Hill werd dat alternatieve Oekraïne-beleid, waarbij Zelensky onder druk werd gezet, naast het officiële beleid gevoerd. Dat ging volgens hen via een officieus diplomatiek kanaal waarin Sondland bijzonder actief was. Maar volgens Sondland klopt daar niets van. "Everyone was in the loop", zei hij - iedereen was ervan op de hoogte.

"Tegelijkertijd probeert hij zo zijn eigen straatje schoon te vegen", denkt de correspondent. Andere getuigen zien hem als spin in het web, maar hij wijst bijvoorbeeld naar Rudy Giuliani, Trump's persoonlijke advocaat, vice-president Mike Pence en bovenal: Trump. "Zij zouden ervan hebben geweten en hij zou enkel hun opdrachten hebben uitgevoerd."

Is er een 'smoking gun'?

Dit was zonder twijfel de meest schadelijke getuigenis voor Trump tot nu toe. De Democratische commissievoorzitter Adam Schiff noemde dit verhoor "een cruciaal moment in ons onderzoek".

Maar er zaten ook zwakke plekken in het verhoor van Sondland. Hij zei herhaaldelijk dat hij zich niet alles precies kon herinneren en dat hij nooit aantekeningen had gemaakt.

Volgens Republikeinen in de onderzoekscommissie was hij daarmee een onbetrouwbare getuige. "U hebt geen documenten, u hebt geen aantekeningen, u kunt zich eigenlijk weinig herinneren. Dit is de drie-eenheid van onbetrouwbaarheid", zei de advocaat die namens de Republikeinen Sondland aan de tand voelde.

Het betoog van de EU-ambassadeur lijkt op sommige punten ook tegenstrijdig. Hij riep voortdurend dat iedereen handelde in opdracht van de president. Maar op de vraag of hij direct van de president te horen had gekregen dat hij militaire hulp als drukmiddel moest gebruiken tegen Oekraïne, moest hij ontkennend antwoorden. Daarmee is er volgens Republikeinen nog steeds geen hard bewijs dat president Trump zich schuldig heeft gemaakt aan machtsmisbruik.

Hoe werkt de impeachmentprocedure eigenlijk?

Wat vinden de Amerikanen?

Het openbaar worden van de verhoren was een belangrijke stap in het hele afzettingsonderzoek. "Dat is het moment waarop de publieke opinie een grote rol gaat spelen", zegt Van der Horst. "Pas als die significant verandert, zullen de Republikeinen zich tegen hun eigen president gaan keren. En pas als dat gebeurt kan Trump daadwerkelijk afgezet worden."

Peilingen laten zien dat er een kleine meerderheid van de Amerikanen voor het afzettingsonderzoek is. "Er is sprake van een merkbare verschuiving, maar die is vooralsnog niet groot genoeg om de Republikeinen op andere gedachten te brengen.", aldus Van der Horst. "Trump heeft zijn achterban nog altijd in zijn zak. Zo lang dat het geval is, zullen Republikeinse Congresleden hem niet afvallen."

En nu?

Of alle verhoren er nu ook op zitten, is onduidelijk. In de VS wordt druk gespeculeerd of er nog meer getuigen moeten verschijnen of dat de inlichtingencommissie het onderzoek heeft afgerond. In dat laatste geval stellen zij nu een rapport op dat wordt overgedragen aan de volgende commissie die zich over de impeachment zal buigen: de Commissie van Justitiële Zaken. Die zal uiteindelijk de aanklacht optekenen.