AmerikaKiest: Trumps slotretoriek bitter en gewelddadig • Harris eindigt positief

Kandidaten die duizenden kilometers afleggen, campagnes van honderden miljoenen dollars en peilingen met kleine marges: de Amerikaanse presidentsverkiezingen blijven spannend tot de laatste dag. Lees in dit artikel de laatste ontwikkelingen.

De campagnes:

In het laatste weekend voor de verkiezingen was Trump zelfs voor zijn doen bijzonder negatief. Op zijn campagnebijeenkomsten herhaalde hij ongefundeerde beschuldigingen van kiesfraude, noemde tegenstanders "demonisch", wenste partijgenoot McConnell weg en praatte hij onverschillig over geweld tegen journalisten.

Trump maakte de opmerkingen in toespraken waarin hij veelvuldig afweek van de voorbereide tekst. Zo praatte hij voor de vuist weg over het kogelwerende glas waar hij achter staat vanwege aanslagen. "Ik heb hier glas, maar hier niet", wees hij zijn publiek aan, om vervolgens te concluderen dat het persvak precies op die kwetsbare plek was ingericht. "Als ze mij moeten hebben, zouden ze door die nep-media heen moeten. Dat vind ik helemaal geen probleem, echt niet."

Hoewel het publiek kon lachen om de opmerking, kwam zijn campagneteam snel met een persbericht waarin werd geclaimd dat Trump juist de veiligheid van journalisten wilde verzekeren. "De media liepen gevaar doordat zij hem beschermden", aldus de woordvoerder. "Eigenlijk hadden zij ook beschermend glas moeten hebben."

In dezelfde speech mijmerde Trump dat hij eigenlijk niet het Witte Huis had moeten verlaten toen de kiezers hem wegstemden in 2020. "We hadden nog nooit zo'n veilige grens gehad. Ik had niet moeten vertrekken, echt, omdat we het zo goed deden."

Ook viel hij een belangrijke bondgenoot af, fractieleider McConnell van de Republikeinen in de Senaat. Die was na de Capitoolbestorming bijzonder kritisch over zijn partijleider, maar steunde hem toch weer bij deze verkiezingen. Trump beloonde die loyaliteit niet: "Hopelijk zijn we snel van hem af", zei Trump, omdat McConnell soms had samengewerkt met Democraten. "Kun je geloven dat hij toch zijn steun voor mij uitsprak? Jeetje, dat zal de pijnlijkste dag van zijn leven zijn geweest." McConnell (82) neemt deze maand afscheid als fractievoorzitter.

Kamala Harris koos voor een positieve insteek bij een bezoek aan Michigan en besloot haar tegenstander zelfs helemaal niet bij naam te noemen. De teneur van haar toespraak was juist verbindend: "In deze laatste uurtjes kunnen we kracht halen uit het feit dat we samen zijn."

Harris noemde in de speech van een half uur Trump niet bij naam, maar sprak alleen maar van "bepaalde individuen" die bijvoorbeeld de gezondheidszorg willen inperken. Verder herhaalde ze haar intentie om juist verbinding te zoeken en ook het gesprek aan te gaan met mensen buiten haar eigen kamp.

Harris probeerde in Michigan ook de 200.000 Arabische kiezers in de staat voor zich te winnen. Die kiezersgroep is bijzonder kritisch op het huidige Midden-Oostenbeleid van het Witte Huis vanwege de voortdurende steun aan Israël. Harris herhaalde zich in te willen zetten voor een einde aan het conflict.

In twee minuten zetten de kandidaten nog een keer hun boodschap neer voor de kiezers. Allebei gebruiken ze patriottische beelden als Amerikaanse vlaggen, militairen en brandweermannen en noemen ze de economie als een van de belangrijkste thema's. Harris zegt het daarnaast op te willen nemen voor het recht op abortus en het land bijeen te willen brengen.

Trump betoogt dat het land de weg kwijt is geraakt door de Democraten en patriottisme een vies woord is geworden, mensen zich moeten schamen voor hun normen en waarden en de gewone man over het hoofd wordt gezien. In het spotje wordt ook verwezen naar de controverse rond boksster Imane Khelif op de Olympische Spelen: beelden van haar zijn te zien onder de opmerking dat "mannen medailles krijgen als ze vrouwen in elkaar slaan". Het spotje sluit af met de woorden die Trump sprak na de aanslag op hem: "We zullen vechten. Vechten. Vechten."

Het laatste nieuws:

Alle verkiezingsraces bij elkaar hebben in de laatste volle week voor de stembusgang net niet een miljard dollar aan campagnespotjes uitgegeven: volgens marktvolger AdImpact kwam het totaal op 994 miljoen dollar. Daarmee is deze laatste week goed voor een tiende van het totaalbudget van 10 miljard verspreid over het hele jaar.

Het grootste deel van de uitgaven was voor de presidentsrace, met 272 miljoen aan spotjes, ruwweg gelijk verdeeld over Democraten en Republikeinen. De 33 Senaatszetels eindigden daar met 227 miljoen dollar dichtbij. Geldslurpers hier waren de races in Ohio, Texas en Pennsylvania, waar elk meer dan 30 miljoen voor uitgegeven werd. Alle kanshebbers bij elkaar trekken voor de laatste drie dagen van de campagne nog eens 300 miljoen dollar uit voor kiesreclames.

Kamala Harris heeft dit jaar per post gestemd, maakte ze bekend na een kerkdienst in Michigan. "Mijn formulier is onderweg naar Californië en ik vertrouw op het systeem dat het daar zal aankomen", zei ze tegen de pers die haar opwachtte. De Democraat ging niet in op de vraag hoe ze had gestemd in een referendum over zwaardere straffen waar inwoners van Californië zich over mogen uitspreken. Ze zei zo kort voor de verkiezingen "geen steun te willen uitspreken aan voor- of tegenstanders".

Prop 36 zou de straffen aanscherpen voor kleinere vergrijpen als winkeldiefstal en drugshandel. Voorstanders vinden dat nodig om draaideurcriminaliteit tegen te gaan, critici zeggen dat kruimeldieven en drugsverslaafden er hard door geraakt worden terwijl grote vissen buiten beeld blijven. Harris zou als oud-aanklager en minister van Justitie in de staat een belangrijke stem zijn in het debat over het voorstel, maar ze houdt zich dus op de vlakte.

Als Trump wint is hij van plan voormalig tegenstander Robert F. Kennedy junior een belangrijke positie te geven binnen zijn regering. Dat kan grote veranderingen in het gezondheidsbeleid betekenen. Zo staat Trump niet afwijzend tegenover het schrappen van bepaalde vaccinaties. Kennedy heeft in het verleden gezegd dat daardoor autisme wordt veroorzaakt, hoewel dat volgens wetenschappers onzin is.

"Ik zal het er met hem over hebben en met anderen en dan een beslissing nemen", zei Trump in gesprek met NBC. "Hij is een zeer getalenteerd man en heeft een sterke mening." De Amerikaanse vaccinatieprogramma's voor kinderen zijn vergelijkbaar met die in Nederland, met inentingen tegen bijvoorbeeld mazelen, polio, rodehond en HPV.

Kennedy heeft ook al laten weten een eind te willen maken aan het toevoegen van fluor aan drinkwater, wat sinds de jaren 50 gebeurt in de VS. Voorstanders wijzen erop dat er hierdoor minder gebitsklachten zijn, maar Kennedy zegt dat er een epidemie van "artritis, botbreuken, botkanker, IQ-verminderen, neurologisch aandoeningen en schildklierklachten" voor is teruggekomen. Hard bewijs daarvoor ontbreekt, al werd een experiment in Nederland in de jaren 60 stopgezet wegens bezwaren tegen massamedicatie. "Klinkt verstandig", oordeelde Trump over het voorstel.

De komende dag

Harris sluit haar campagne af met een show vol beroemdheden in Philadelphia, de belangrijkste stad van swing state Pennsylvania. Daar zal onder andere Oprah Winfrey het publiek toespreken en er zijn optredens van bijvoorbeeld Lady Gaga en Ricky Martin. Harris brengt ook de rest van de dag door in de staat, met negentien kiesmannen de hoofdprijs onder de swing states en voor haar cruciaal om te winnen. Ze komt langs in de tanende industriesteden Pittsburgh en Allentown.

Voor zijn laatste rally heeft Trump Grand Rapids uitgekozen in swing state Michigan, precies de plek waar hij 4 en 8 jaar geleden ook zijn campagne afsloot. Het wordt met een begintijd van 22.30 uur een latertje voor hem, omdat hij zich vandaag omhoog werkt vanuit North Carolina via Reading en Pittsburgh in Pennsylvania. In tegenstelling tot Harris heeft Trump geen beroemde gasten aangekondigd.

Morgenochtend om 06.00 uur zal de eerste uitslag van deze kiesronde bekend zijn: het gehucht Dixville Notch stemt al sinds 1960 om middernacht plaatselijke tijd en telt dan meteen de formulieren van het handjevol kiesgerechtigden. Het plaatsje in New Hampshire is daarna 18 uur lang de enige plek in de VS waar al een uitslag bekend is.

Dit was ons laatste verzamelartikel in aanloop naar de Amerikaanse verkiezingsdag morgen. Later vandaag als het dag wordt in de VS houden we je van al het nieuws op de hoogte in een liveblog. Morgen vanaf middernacht lopen de eerste uitslagen binnen.
Graag tot dan!