Noodfonds voor islamitische uitvaarten: 'Iedereen heeft recht op een waardige begrafenis'

• Sona Boker

Islamitische organisaties zien vaker dat moslims hun uitvaart of die van hun nabestaanden niet kunnen betalen. Om deze mensen te helpen is het Djanazah Noodfonds gelanceerd.

Het nieuwe instituut helpt moslims wanneer ze de financiële middelen niet hebben of geen uitvaartverzekering hebben. Het wil hun een waardige uitvaart geven, waarbij rekening wordt gehouden met islamitische rituelen en tradities.

Islamitische organisaties, moskeeën en individuen kunnen geld doneren, waarna het noodfonds helpt bij het regelen van een uitvaart. "Tijdens corona zagen we meer mensen overlijden en toen merkten we dat er steeds vaker geen geld was voor een uitvaart", vertelt Abdoelmalik van der Giessen, een van de oprichters van het Djanazah Noodfonds.

Plicht van de gemeenschap

Het gaat volgens hem over tientallen tot honderd gevallen per jaar. "De meeste mensen kunnen het betalen, maar dat geldt zeker niet voor iedereen." Volgens Van der Giessen hebben alle moslims recht op een kwalitatief goede uitvaart volgens islamitische richtlijnen. "Daarom willen we voor iedereen klaarstaan die het écht nodig heeft."

Als iemand zijn eigen uitvaart niet zelf heeft geregeld, wordt het in de islam gezien als een collectieve verplichting van de gemeenschap. Het doneren van geld aan een uitvaart wordt binnen het geloof gezien als goede daad.

Dat de gemeenschap geld inzamelt voor de uitvaart van een overledene is niet nieuw. Regelmatig worden op sociale media oproepen gedeeld om te doneren. "Dat is mooi en komt vaak uit een goed hart, maar het verloopt wel chaotisch en ongeorganiseerd", zegt Van der Giessen. "Je weet niet altijd wie erachter zit, hoeveel er nodig is en hoeveel er uiteindelijk is uitgegeven. En fraude is natuurlijk ook een risico bij zulke inzamelingen."

Gemeentelijke uitvaart

Wanneer een overledene geen familie of vrienden heeft of als nabestaanden niet in staat zijn om de kosten te dragen, zijn gemeenten door de zorgplicht wettelijk verplicht om de uitvaart te regelen. De gemeente bepaalt dan hoe de uitvaart eruitziet. Vaak komt het neer op begrafenis op een gemeentelijke begraafplaats of een crematie.

En dat laatste is niet toegestaan binnen de islam. Stichting Najiba, een islamitische non-profitorganisatie, zegt dat vooral kleinere gemeenten geen rekening houden met de richtlijnen van het geloof.

Vooral bij ouderen en asielzoekers komt het voor dat de uitvaart niet is geregeld. "Omdat het financieel niet haalbaar is of niemand hen wijst op een verzekering. Onlangs zagen we een gezin waarbij de gemeente van plan was om een overledene te cremeren", zegt Stichting Najiba. "Op het laatste moment hebben wij dit kunnen tegenhouden, en dit is niet de eerste keer dat zoiets gebeurt."

Verantwoordelijkheid

Ook jongeren staan volgens Stichting Najiba niet genoeg stil bij het belang van een uitvaartverzekering. "Doe dat wel, ook om je gemeenschap financieel te ontlasten. We moeten voor elkaar zorgen, maar uiteindelijk ligt de verantwoordelijkheid bij jezelf."

Niet altijd is te vermijden dat het op de gemeente neerkomt. "We hopen dat gemeenten rekening houden met de richtlijnen van de islam, juist omdat ze een zorgplicht hebben", zeggen de organisaties.

Dat gaat niet altijd goed - hoe vaak niet is onduidelijk. Dat kan ook te maken hebben met het budget van gemeenten.

Volgens de organisaties moet het landelijk beter worden gereguleerd, zodat er niet op het laatste moment een oplossing moet worden gezocht. Binnen de islam moet iemand zo snel mogelijk, het liefst binnen 24 uur, worden begraven. "Als we dan nog per gemeente moeten onderhandelen, met het risico dat ze niet willen meewerken, kan het voorkomen dat we te laat zijn."

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) bevestigt dat gemeenten een zorgplicht hebben, maar dat ze zelf bepalen hoe ze dat invullen. Volgens de VNG hoeft dat niet landelijk geregeld te worden.