Libische stad Derna een jaar geleden verwoest door natuurgeweld, hoe is het nu?

• 

  Daisy Mohr

  Correspondent Midden-Oosten

Het is vandaag precies een jaar geleden dat een kwart van de Libische stad Derna werd weggevaagd. De zwaarste tropische storm ooit gemeten in de regio kwam daar toen aan land. Twee slecht onderhouden dammen, iets buiten Derna, hielden geen stand tegen de ongekende stortregens die storm Daniël veroorzaakte.

Dikke modderstromen raasden door de stad en vernielden hele woonwijken, bruggen en toegangswegen. Volgens de VN kwamen ruim 5000 mensen om het leven en zeker 8000 mensen worden nog steeds vermist. Maar de schattingen over het aantal vermisten lopen sterk uiteen.

"Die aantallen worden opzettelijk laag gehouden omdat de autoriteiten de verantwoordelijkheid niet willen nemen. Een kwart van een stad met 120.000 mensen werd verwoest. Dat zouden 30.000 doden kunnen zijn, maar niemand die dat met zekerheid kan zeggen omdat er zoveel onduidelijk is," zegt Libië-expert Anas El Gomati, directeur van de denktank Sadeq Institute.

Slecht bereikbaar

De onduidelijkheid over de aantallen slachtoffers illustreert het gebrek aan transparantie in de nasleep. Direct na de ramp bleek het moeilijk om noodhulp richting Derna te krijgen. Het rampgebied was in eerste instantie slecht bereikbaar en toegang werd al snel belemmerd door de autoriteiten.

Ook de wederopbouw kwam langzaam op gang. Inmiddels, een jaar later, staat een deel van het getroffen gebied in de steigers. Meer dan 43.000 mensen raakten ontheemd en 18.500 huizen werden onbewoonbaar.

Vanuit de lucht is goed te zien hoe zwaar Derna werd geraakt door de vloedgolf en nu, een jaar later, hoeveel er wordt gebouwd:

Ook rondom de wederopbouw is veel onduidelijk. "Een van de grote zorgen die wij hebben is dat er geen nationaal plan voor de wederopbouw en voor de aanpak van de verwoesting in Derna is," vertelt Hanan Salah, Libië-expert bij mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch. Ze maakt zich zorgen over het gebrek aan transparantie.

"Wie zijn de begunstigden? Wie betaalt de wederopbouw? Dat is allemaal onduidelijk. Bovendien is er is geen internationale druk om dit wel openbaar te maken." Dat er in het verscheurde land geen centraal gezag is en verschillende autoriteiten zich met de wederopbouw bemoeien maakt het geheel alleen nog maar complexer.

Onderzoek van de Wereldbank, de Verenigde Naties en de Europese Unie concludeerde begin dit jaar dat het 1,63 miljard euro zou kosten om de schade te herstellen. El Gomati: "Worden de inwoners van Derna geraadpleegd over de wederopbouw van hun eigen stad? Nee. Want alle details zijn in nevelen gehuld. We kennen de werkelijke kosten en de tijdlijn niet. We weten niet of er veilig wordt gebouwd. Er is absoluut geen financieel toezicht, waardoor geld makkelijk in diepe zakken kan verdwijnen."

Zware trauma's

Hoewel het voor veel inwoners van Derna goed voelt dat er beweging zit in de wederopbouw, is het trauma nog altijd vers. "De bouwwerkzaamheden gaan best goed maar wij, de mensen, hebben het zwaar. Het kost veel tijd om te helen", zegt Malak Alhanoshi.

In haar opvangcentrum in Derna komen honderden kinderen met zware trauma's die ze maar moeilijk kunnen verwerken. Hier krijgen ze hulp en kunnen ze zich uiten door georganiseerde activiteiten.

De muur hangt vol met tekeningen van kapotte huizen. "Veel van hen durfden eerst niets te vertellen maar langzaam komen de verhalen en praten ze over die verschrikkelijke nacht", vertelt een van de medewerkers.

Lang wachten

Internationale onderzoekers concludeerden vorig jaar dat de ramp deels veroorzaakt werd door fouten in het ontwerp van beide dammen. Volgens experts wisten de autoriteiten al jaren dat de stuwdammen boven de vallei verouderd waren en hoognodig onderhouden moesten worden. Dat gebrek aan onderhoud bleek fataal. Aan de bezweken dammen is sinds vorig jaar, voor zover bekend, nog altijd niet gewerkt.

Wel legde een rechtbank deze zomer gevangenisstraffen op van 9 tot 27 jaar op aan twaalf functionarissen. Die waren verantwoordelijk voor het waterbeheer bij Derna en het onderhoud van de stuwdammen. Ze zijn veroordeeld wegens nalatigheid, moord met voorbedachten rade en verspilling van overheidsgeld. Maar het proces is grotendeels achter de schermen gehouden, details ontbreken.

Alhanoshi, die zelf 25 familieleden verloor, vindt deze gevangenisstraffen pas het begin. Ze vertelt dat nabestaanden nog altijd met veel vragen zitten. Liggen hun geliefden in een massagraf, onder het puin van hun eigen huis of zijn ze in zee verdwenen? En hoe zit het met compensatie? Zonder antwoorden kan ze niet door. Ze kan het niet afsluiten. Maar naar alle waarschijnlijkheid zal ze nog lang moeten wachten.