Nu ook walvissen? Toenemend aantal dierentellingen goed voor wetenschappers en hobbyisten

• Bauke Haanstra

  redacteur Binnenland

Van wespen tot egels en van kikkerdril tot ooievaars: van al deze dieren is er het afgelopen jaar een nationale telling geweest. En vandaag kunnen we de walvis aan dat lijstje toevoegen. Stichting Rugvin, een organisatie die zich bezighoudt met walvissen en dolfijnen, organiseert de eerste nationale walvistelling.

Directeur van de stichting Frank Zanderink verwacht dat er honderden vrijwilligers over het water zullen turen op zoek naar de beesten. Zelf vaart hij vanmorgen op een boot op de Oosterschelde. "Dat is een bekende hotspot voor bruinvissen."

Volgens Zanderink weet de gemiddelde Nederlander weinig van walvissen. "Er zijn er duizenden in de Noordzee. Ook dolfijnen en bruinvissen zijn walvissoorten."

De telling is een goed middel om het door hem geliefde dier wat meer bekendheid te geven. "Het is voor ons belangrijk om er wat kennis in te pompen tegen de onwetendheid bij onze zeevarende natie", legt hij uit.

Apps met beeldherkenning

De populariteit van dierentellingen is de afgelopen jaren flink toegenomen, zo ziet Margaret Gold. Zij is coördinator bij Citizen Science Nederland, een organisatie die wetenschap en samenleving dichter bij elkaar probeert te brengen.

"Vroeger had je vooral de bijentelling en de tuinvogeltelling die veel bekendheid hadden, maar tegenwoordig zijn daar behoorlijk wat bij gekomen", zegt ze.

De cijfers ondersteunen dat beeld. Op de website Waarneming.nl kunnen hobbyisten hun natuurwaarnemingen registreren. "In 2019 werden er nog 8,2 miljoen ingevoerd en dit jaar verwachten we ruim boven de 15 miljoen uit te komen", legt directeur Dylan Verheul uit.

Volgens Verheul is het succes voor een deel te verklaren doordat het steeds makkelijker wordt om erachter te komen welk dier je ziet: "Apps met beeldherkenningssoftware zorgen ervoor dat je precies weet welke vlinders er in je tuin vliegen."

Dat soort technische ontwikkelingen helpen zeker, denkt Gold, maar er zijn meer verklaringen voor de populariteit. "We weten steeds beter hoe je zo'n telling goed organiseert. En wetenschappers hebben beter door wat ze precies met de data kunnen."

Zo geven de resultaten inzicht in de biodiversiteit in Nederland. "Maar ook politici kunnen iets met de data, bijvoorbeeld bij het opstellen van hun milieubeleid. Burgerparticipatie vinden zij vaak erg belangrijk."

Bijdragen aan de biodiversiteit

Niet alleen de wetenschap schiet wat met de tellingen op, ook de deelnemers, veelal hobbyisten, hebben er veel aan. "Door mee te doen leer je ineens veel meer naar de variatie aan soorten te kijken", vertelt Gold. "Bovendien leer je ook hoe je met je eigen acties een bijdrage kunt leveren aan de biodiversiteit."

Gold vindt het belangrijk dat deelnemers echt iets opsteken. "Het is een van de basisprincipes van dit soort onderzoek dat iedereen er baat bij heeft. Dus de wetenschappers, maar ook de deelnemers."

Om de tellingen meer zichtbaarheid te geven is Citizen Science Nederland nu bezig met een nieuw online platform. "Daarop willen we alle initiatieven en tellingen onder de aandacht brengen."

De tellingen worden vaak door heel verschillende organisaties opgezet. "Op dat platform moet alles dus bij elkaar gaan komen."

Een fijne bijkomstigheid van zo'n website is dat deelnemers ook een beter beeld krijgen van wat er met hun data gebeurt, legt de wetenschapper uit. "Het is belangrijk dat zij dat kunnen zien."

Aan de Oosterschelde bereidt Zanderink zich voor op een vruchtbare dag. "Het wordt rustig en mooi weer, dus ideaal om walvissen te spotten aan de kust."

Volgens de directeur hangt het van de uiteindelijke opkomst en dataset af wat wetenschappers daadwerkelijk met de resultaten kunnen. Al heeft Zanderink nu al grote plannen: "We willen dit jaarlijks gaan doen. Dan stapelen de data zich vanzelf op en kunnen wetenschappers er sowieso iets mee."

Zanderink verwacht dat veel mensen zich op het laatste moment nog zullen aanmelden voor de telling. "Je kunt de dieren ook in het dolfinarium zien. Daar zitten ze in gevangenschap, in het wild is de beleving nog veel groter."

Later vandaag wordt bekend hoeveel mensen hebben meegedaan aan de telling, maar de resultaten van het onderzoek laten nog wat langer op zich wachten.