Bijna geen balletjes meer bij nieuwe CL-loting: 'Er waren er minstens 1.000 nodig geweest'

Zien we Giorgio Marchetti de befaamde balletjes trekken bij de Champions League-loting vanavond (18.00 uur)? De bekende ceremoniemeester, te herkennen aan zijn kleine ronde brilletje, kondigde jarenlang de wedstrijden aan die ons in het Europese voetbal te wachten stonden. Maar zijn rol komt grotendeels ten einde.

Door het nieuwe Champions League-format worden de tegenstanders van PSV en Feyenoord in de groepsfase niet langer bepaald door de traditionele balletjes, maar door een computer. Waarom? "Met de balletjes werd het allemaal te ingewikkeld, omdat er te veel mogelijkheden waren", legt Nils Mackay uit, data scientist bij statistiekenbureau Opta.

"Met het nieuwe format waren er anders minstens 1.000 balletjes nodig geweest", vervolgt Mackay. "Daardoor is handmatig loten onmogelijk geworden en moet de UEFA een slim (en ingewikkeld) algoritme gebruiken."

Wat deze computer-loting betekent voor welke wedstrijden we gaan zien, zochten we uit.

Van poules naar ranglijst

Vanaf het seizoen 2024/25 nemen 36 clubs deel aan de nieuwe league-fase (voorheen groepsfase) van de Champions League, waardoor vier extra teams de kans krijgen om mee te doen aan de belangrijkste Europese clubcompetitie. In het nieuwe format spelen de teams acht wedstrijden tegen acht verschillende tegenstanders. De beste 24 clubs plaatsen zich voor de volgende ronde.

De ploegen worden nog steeds ingedeeld in vier potten, Feyenoord en PSV zitten allebei in pot 3. Uit elke pot loot een club twee tegenstanders, met één thuiswedstrijd en één uitwedstrijd. Tijdens de loting in Monte Carlo zal telkens een team handmatig gekozen worden, waarna zeven tegenstanders worden gekoppeld door een niet nader gespecificeerde software.

De romantiek van de balletjes is daarmee wel verdwenen. De UEFA probeert het vanavond nog te laten lijken op de traditionele loting-show, in werkelijkheid gebeurt alles nu achter de schermen.

En dat met een behoorlijke som. De formule moet namelijk rekening houden met allerlei extra omstandigheden om een 'eerlijke' loting te garanderen. Zo worden de coëfficiënten meegenomen, mag je geen teams uit dezelfde competitie loten én mag je maar maximaal twee clubs uit hetzelfde land treffen.

"Er zijn enorm veel mogelijkheden. Wie je loot is dus nauwelijks te voorspellen, die kansen zijn redelijk uniform verdeeld", aldus Mackay.

Wat betekent dit voor Nederlandse clubs?

Wordt het dan makkelijker of moeilijker voor PSV en Feyenoord? Volgens Mackay lijkt de potindeling nu minder bepalend dan voorheen. "Voor de kampioen van Nederland kan de loting statistisch gezien moeilijker worden. Waar ze de afgelopen jaren in pot 1 zaten en veel topclubs ontliepen, is dat nu niet meer gegarandeerd." Pech dus voor PSV.

Voor Feyenoord kan het loten van twee tegenstanders per pot juist gunstig uitpakken. "Want ongeacht in welke pot je nu zit, iedereen loot dezelfde route", licht de data-expert toe. Daarnaast wordt de potindeling bij de nieuwe loting gebaseerd op de coëfficiëntenlijst voor clubs, waardoor zowel PSV als Feyenoord in pot drie terechtkomen.

Het nieuwe format is volgens de UEFA ook bedoeld om meer teams de kans te geven zich te kwalificeren voor de knock-outfase. "Uit onze simulaties blijkt dat kwalificatie mogelijk zou moeten zijn met gemiddeld 7,6 punten, wat neerkomt op twee overwinningen en twee gelijke spelen", staat op hun website.

Maar dat is misschien wel heel optimistisch, zegt Mackay. "Bij Opta hebben we berekend dat er tussen de acht en tien punten nodig zijn om bij de beste 24 te eindigen die overwinteren. Om bij de top acht te eindigen, zodat je geen tussenronde speelt, moet je zelfs tussen de 14 en 16 punten halen."

Bij de beste 24 eindigen, wordt volgens de datawetenschapper echter al een hele opgave. "Voorheen kon je met wat geluk in een poule des doods alsnog doorgaan als je wat punten bij elkaar wist te sprokkelen. Een moeilijke loting is nu lastiger te overleven; punten sprokkelen zal dan niet meer voldoende zijn, om dat alle andere teams in de ranglijst nu niet die moeilijke loting met jou delen."

Een hele nieuwe opzet, maar niet zonder kritiek. In het verleden deden al geruchten de ronde over fraude bij lotingen, waarbij ballen warm of koud zouden worden gemaakt. Dat is nu niet meer mogelijk. Echter, de UEFA heeft de software achter de nieuwe loting ook niet openbaar gemaakt.

"Je wil eigenlijk geen vraagtekens bij de loting," zegt Mackay. "Zelfs als ze het algoritme van de computer bekendmaken, zouden ze achter de schermen alsnog een ander programma kunnen draaien. Dat is bijna niet te controleren." Speculaties over mogelijke manipulatie zullen hierdoor niet snel verdwijnen.