Met de strijd om het leiderschap begint cruciale periode voor de Tories

• 

  Fleur Launspach

  correspondent VK en Ierland

De strijd om het leiderschap van de Conservatieve Partij is begonnen. Vanaf vandaag kunnen kandidaten zich opgeven - drie weken nadat de Tories bij de Britse parlementsverkiezingen hun slechtste resultaat ooit behaalden. Ze werden gereduceerd tot minder dan een kwart van de nationale stemmen en hielden 121 parlementsleden over in het Lagerhuis.

Het was een historisch moment voor de oudste politieke partij in het Verenigd Koninkrijk. Sinds de Victoriaanse tijd is de Conservatieve Partij vaker wel aan de macht geweest dan niet, en de partij heeft grote namen voortgebracht, onder wie Winston Churchill en Margaret Thatcher.

Terwijl de Tories na de nederlaag hun wonden likten en plaatsnamen in de oppositiebanken, bleef het de afgelopen weken opvallend stil over de toekomst van de partij. Welke richting zal de partij opgaan in de oppositie, terwijl kwelgeest Nigel Farage op rechts in hun oor tettert en ze op links zijn verslagen door Labour? Zal de partij naar het centrum bewegen of naar rechts? En onder welke nieuwe leider?

Voor dat laatste is nu een tijdpad uitgestippeld. En dat tijdpad is lang, veel langer dan verwacht. De Conservatieve partij kiest ervoor de race om het leiderschap niet te overhaasten, maar in meerdere stemrondes te zoeken naar een gedegen aanvoerder.

Love Island-afvalrace

De uit diverse stemrondes bestaande afvalrace duurt tot 2 november, en wordt al grappend vergeleken met de realityshow Love Island, waarin de deelnemers één voor één worden weggestemd. De Tory-kandidaten kunnen zich vanaf vandaag inschrijven voor de race. Dat zijn er naar verwachting meer dan tien.

Van alle kandidaten blijven er twee over na een stemming onder Tory-parlementsleden tijdens de partijcongresdagen in oktober. Daarna krijgen de Tory-leden de laatste stem, en op 2 november roept de partij een winnaar uit.

Uitdagende klus voor Sunak

Ondertussen moet de afgetreden premier Rishi Sunak het fort bewaken. Sunak beloofde te blijven om de overgang 'soepel' te laten verlopen - een toezegging waar hij waarschijnlijk spijt van heeft nu blijkt dat de zoektocht naar een opvolger lang gaat duren.

Aanblijven als leider van de Tories is geen comfortabele positie voor Sunak. Hij leidde de partij immers naar een historische nederlaag door vervroegde verkiezingen uit te schrijven. Zijn verkiezingscampagne verliep volgens velen rampzalig, met elke week nieuwe uitglijders en schandalen die het nieuws domineerden.

Hij moet de partij nu nog maandenlang bij elkaar houden, oppositie voeren tijdens het wekelijkse vragenuurtje, en als boksbal fungeren voor de ongezouten kritiek van de nieuwe kandidaten, die hem als partijleider willen opvolgen.

Kandidaten van midden tot rechts

Voor het leiderschap van de Conservatieve Partij zullen zich waarschijnlijk kandidaten melden vanuit zowel de rechterflank als vanuit het gematigde midden van de partij. Momenteel is Kemi Badenoch een van de favorieten, de voormalig minister van Economische Zaken. Zij kan de Tories mogelijk vanuit rechts verenigen en staat bekend om haar rake, nuchtere taal die in de oppositie goed van pas kan komen.

Een andere veelgenoemde mogelijke kandidaat is de gematigde Tom Tugendhat, een oud-militair die wordt gezien als een vertegenwoordiger van het midden. Ook redelijk in het centrum opereert voormalig minister James Cleverly, die naar verwachting ook een gooi naar het leiderschap zal doen.

Verder op de rechterflank vinden we Suella Braverman, voormalig minister van Binnenlandse Zaken. Ze zorgt regelmatig voor commotie, door bijvoorbeeld te stellen dat het Verenigd Koninkrijk uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens moet stappen.

Als zij in de Verenigde Staten woonde, zou zij op Donald Trump stemmen, liet ze onlangs weten. Ze is tevens beroemd om haar opmerkingen dat ze een hekel heeft aan "lefty lawyers" en "Guardian-lezende, tofu etende, politiek correcte types".

Links én rechts stemmen kwijt

De nieuwe Tory-leider zal voor een lastig dilemma komen te staan. De partij wordt op rechts uitgedaagd door de nieuwkomer Reform, de PVV-achtige partij van Nigel Farage, waaraan de partij veel kiezers heeft verloren. Maar ook op links verloren ze kiezers aan Labour en de Liberal Democrats. Deze fragmentatie maakt het lastig om het electoraat terug te winnen. De poging om de ene kiezer te bereiken, riskeert vervreemding aan de andere kant.

Er wordt binnen de partij zeer verschillend geantwoord op de vraag wat er mis is gegaan voor de Tories. De rechterflank meent dat er niet hard genoeg is opgetreden tegen migratie en er niet genoeg belastingverlagingen zijn doorgevoerd. Daarentegen denkt het midden van de partij dat de Conservatieven meer vanuit het politieke centrum moeten gaan handelen. Daarbij wijzen ze op de grote winst van de centrumlinkse Labour-leider Keir Starmer.

De nieuwe Tory leider zal een passend antwoord moeten formuleren. Dat zal veel betekenen voor de komende jaren in de oppositie en de kans op een comeback, of het tegendeel: verdere teloorgang van de Conservatieve Partij.