'Moeders onvoldoende in beeld als dader van seksueel geweld bij jongens'

Moeders die misbruik plegen met een kind dat aan hun zorg is toevertrouwd, zijn nauwelijks in beeld bij instanties, concludeert expertisecentrum Fier op basis van een nieuwe analyse van al bekende onderzoeksresultaten. Het gaat dan om biologische moeders, maar ook pleeg- en stiefmoeders.

Het expertisecentrum nam een onderzoek naar misbruik bij jongeren van 2018 tot 2020 opnieuw onder de loep en richtte zich daarbij op het misbruik van jongens en mannen. Van de 381 jongens en mannen die zich in die periode bij Fier meldden, wijzen ruim vijftig slachtoffers naar hun biologische moeder, stief- of pleegmoeder als pleger. "Dat is zorgelijk", zegt Johannes Dijkstra van Fier.

Taboe op taboe

"We hebben gezien dat ouders een rol spelen bij het uitbuiten van kun kind, door bijvoorbeeld misbruik te faciliteren en daar geld aan te verdienen, maar over de rol van de moeder als dader van seksueel geweld wordt bijna niet gesproken", zegt Dijkstra. "Iedereen die we in het werkveld spreken, vindt het heel uniek dat we dit zijn tegengekomen."

"Het is taboe op taboe op taboe", legt Dijkstra uit. "Jongens en mannen die seksueel misbruikt zijn, spreken daar in het algemeen nog moeilijker over dan meisjes of vrouwen. Maar bij mannen die zijn misbruikt door een vrouw, en dan ook nog eens hun eigen moeder, is de schaamte soms driedubbel."

Vanuit de rest van de maatschappij wordt er ook anders gekeken naar vrouwen als pleger van misbruik, aldus Dijkstra. "Het past vaak niet in ons menselijk brein dat vrouwen en moeders ook misbruik plegen. Dat plaatje willen mensen vaak niet zien, dat is te pijnlijk."

Schaamte en verwarring

De inmiddels 65-jarige Jakob vertelt hoe hij opgroeide in, zoals hij het zelf noemt, een seksueel onveilig gezin. Zijn ouders waren allebei alcoholist. Op zijn zeventiende is hij eenmalig misbruikt door zijn moeder. "In 1 seconde werd mijn wereld kapot gemaakt", vertelt hij.

"Ik bevroor. De band met mezelf werd doorgesneden en daarmee ook de band met iedereen om mij heen. Ik vertrouwde geen hond meer. Seks voelde vanaf toen vies en goor." Tot zijn 34ste sprak hij er met niemand over, daarna alleen met zijn vrouw en een therapeut. De schaamte en verwarring was te groot.

Anoniem chatten

De jongens en mannen die zich met hun verhaal hebben gemeld bij Fier deden dat via een anonieme chatfunctie. "Dat laat zien dat dat een manier is om met deze doelgroep in contact te komen. In de zorg komen we ze nog te weinig tegen, terwijl we zeker weten dat het gebeurt", zegt Dijkstra.

Het expertisecentrum hoopt dat er meer onderzoek komt naar jongens en mannen die zijn misbruikt door hun moeder. "Als anoniem erover chatten helpt, is dat een goed begin. Maar deze slachtoffers verdienen ook een stem. En daarin speelt de maatschappij als geheel een rol", zegt Dijkstra.