Politie Kenia intimideert betogers met geweld en ontvoeringen
Rex Kanyike Masai was de eerste die stierf. Op 20 juni, op de derde dag van de protesten, werd de 29-jarige Keniaan geraakt door een politiekogel in zijn dijbeen. Hij bloedde dood op straat. "Ik had nooit gedacht dat mijn kind zoiets zou overkomen," zegt zijn moeder, Gillian Munyao. In haar appartement, in een volkswijk in de hoofdstad Nairobi, hangt een grote portretfoto van haar zoon. "Hij was een eerlijke, blije jongen."
Na Masai kwamen nog 40 mensen om het leven bij de demonstraties in Kenia die drie weken geleden begonnen. Aanleiding voor het protest was de wet over het verhogen van de belastingen op allerlei producten: van brood tot maandverband, van voertuigen tot mobiele betalingen. Nadat het parlement door demonstranten was bestormd, beloofde president William Ruto de wet niet te ondertekenen.
Tegelijkertijd probeerden ordetroepen de protesten met harde hand neer te slaan. "Ze kwamen aanzetten met traangas, waterkanonnen, knuppels, en er werd met scherp geschoten," zegt Javan Ofula van Missing Voices, een organisatie die onderzoek doet naar politiegeweld. "Ik denk dat de overheid zich overrompeld voelde door het aantal demonstranten. Het waren er veel meer dan verwacht."
Corruptie, intimidatie en geweld
Kenia kent een lange geschiedenis van politiegeweld. De afgelopen decennia is wel geprobeerd het politieapparaat te hervormen, maar veel Kenianen zijn nog altijd bang voor de politie. Met name in de armere wijken maken agenten zich vaak schuldig aan corruptie, intimidatie en geweld. Beloftes van de nieuwe overheid om 'killer cops' aan te pakken, worden nauwelijks ingelost.
"Het is een enorme teleurstelling dat de overheid dit soort gedrag toelaat", zegt Ofula. "Dit is het ergste politiegeweld dat we tot nu toe hebben gezien." Volgens Missing Voices is er in Kenia bovendien sprake van een nieuwe trend onder politiemensen: "De laatste jaren zien we steeds meer ontvoeringen."
Ook tijdens de protesten zijn er mensen ontvoerd. Volgens de Police Reforms Working Group, waar ook Amnesty International en de nationale mensenrechtenorganisatie aan meedoet, zou het gaan om zeker 32 mensen. De meesten van hen kwamen met de schrik vrij, een aantal van hen wordt nog altijd vermist.
Z. (28), een ingenieur, lag te slapen op de bank toen mannen in burger zijn woning binnendrongen. "Ze zeiden dat ze officieren waren", zegt hij. Op zijn armen staan nog de littekens van de tiewraps waarmee zijn polsen waren vastgemaakt. Op zijn rechteroog zit een bloeduitstorting, zijn rug doet pijn "Ik ben besprongen door zeven man", zegt hij. "Elke agent wilde me in elkaar slaan."
Nadat Z. was geblinddoekt, leidden ze hem naar een auto. Na een lange tocht met tussenstops brachten ze hem naar een onbekende locatie waar hij werd ondervraagd. "Ze wilden vooral weten wie de demonstraties financiert," zegt hij. "Ik zei toen: er is niemand die dat doet, we worden niet betaald." Na de ondervraging werd Z. gedumpt in een randgemeente van de hoofdstad.
Afschrikwekkend
Het buitensporige politiegeweld heeft een afschrikwekkend effect op de Keniaanse demonstranten, voor het merendeel tieners en twintigers. Hoewel er hier en daar nog straatprotesten zijn, zijn ze lang niet zo massaal als eerst. Wel zijn er herdenkingsbijeenkomsten, waarbij de jonge Kenianen stilstaan bij de tientallen mensen die de afgelopen weken zijn omgekomen.
Zo was een herdenking in Jeevanjee Gardens, een klein stadspark in het centrum van de hoofdstad. Zo'n honderd mensen branden kaarsen en houden een minuut stilte, er wordt ook gehuild. Maar al gauw maakt het verdriet plaats voor vastberadenheid. Een jongen met pet neemt het woord: "Herhaal wat ik zeg. Vandaag zweer ik dat de dood van onze gevallen soldaten niet voor niets is geweest. We blijven vechten tot we vrij zijn."
In optocht lopen ze naar het Kenyatta Hospital, een ziekenhuis waar nog patiënten liggen die gewond zijn geraakt tijdens de protesten. De herdenking wordt zo al snel een demonstratie in het klein. Keniaanse vlaggen gaan de lucht in, uitgelaten roepen de jongeren om het vertrek van president Ruto. Maar iedereen weet: de politie rijdt mee. En er hoeft maar weinig te gebeuren, of de sfeer slaat om.
