Reclame voor drugs steeds brutaler, Trimbos maakt zich zorgen

• Bauke Haanstra

Een proefpakket met drugs of een hele menukaart met xtc, ketamine en MDMA. Je kunt het zomaar door de brievenbus krijgen zonder dat je iets besteld hebt. Drugsdealers maken steeds actiever reclame om hun waar aan de man te brengen. Daarbij gebruiken ze creatieve tactieken.

Het Trimbos-Instituut, landelijk kenniscentrum voor onder meer middelengebruik, maakt zich zorgen. "Traditionele dealers maken tegenwoordig meer gebruik van professionele advertenties", zegt Laura Smit-Rigter van het instituut. Ze spreekt van een zorgelijke ontwikkeling.

Mooi opgemaakte flyers met een uitgebreid menu zijn het meest recente voorbeeld. In Utrecht vielen ze bij honderden mensen op de deurmat. Volgens de Nationale Politie is het de eerste keer dat dealers van illegale drugs zo openlijk reclame maken.

De menu's werden door dealers wel al langer in interne groepschats op WhatsApp en Telegram gedeeld. Volgens Smit-Rigter is de reden van de uitbreiding simpel: "Illegale drugshandelaren proberen zo meer aan klantenbinding te doen. In sommige gevallen zetten ze zelfs de risico's van het gebruik erbij, om vertrouwen te wekken." Volgens haar kunnen consumenten overigens beter naar testservicepunten in Nederland om betrouwbare informatie over de risico's van drugs te krijgen.

Niet alleen illegale dealers zoeken nieuwe klanten, ook websites voor zogenoemde 'designerdrugs' worden innovatiever. Deze drugs lijken vaak veel op de verboden varianten, maar verschillen op molecuulniveau voldoende om niet onder de opiumwet te vallen.

In Groningen deelt designerdrugwebsite Nakkie gratis proefpakketjes uit aan studentenhuizen. "In de keuken lag een vaag pakketje op tafel, ik besloot het maar open te maken. Er zat een zakje 2-MMC met twee kortingscodes in", vertelt student Lucas Mulder. Hij was verbaasd, maar heeft de drugs naar eigen zeggen niet gebruikt.

Verbod op komst

2-MMC is de designervariant van het verboden 3-MMC (beter bekend als partydrug Miauw Miauw). Het mag nu nog verkocht worden, mits websites vermelden dat het niet voor menselijke consumptie is. Die boodschap is ook te lezen op de website van Nakkie.

Daar lijkt wel verandering in te komen. De opiumwet wordt, naar het lijkt, zo aangepast dat niet meer individuele stoffen maar hele groepen direct verboden kunnen worden. De Tweede Kamer heeft het voorstel goedgekeurd, de Eerste Kamer moet er nog over stemmen. Als de wet er komt, mogen veel van de producten die designerdrugwebsites aanbieden dus niet meer verkocht worden.

Nakkie is niet de eerste site voor designerdrugs die in het nieuws komt met opzienbarende reclames. Een aantal jaar geleden plakte de website Zzzzap al provocerende stickers in studentensteden als Amsterdam en Nijmegen.

Volgens Smit-Rigter leveren de reclames van Nakkie, Zzzzap en illegale dealers weinig op: "Ik vraag me af of de consument gevoelig is voor deze tactieken, zij willen vaak gewoon een specifiek middel van een persoon die ze vertrouwen."

Niet alleen via websites, ook via de chatapp Telegram worden drugs verkocht. NOS op 3 legt je in de onderstaande video uit hoe dat werkt:

Een woordvoerder van de Nationale Politie legt uit dat het nu vaak nog lastig is om via de flyers te herleiden wie de dealer is. Bovendien heeft de politie daar niet altijd de mankracht voor: "Wanneer er een grotere groep achter zit kan het interessant zijn, maar dat is minder het geval bij individuele aanbieders." De woordvoerder geeft toe dat de politie niet zicht heeft op alle reclame-uitingen.

Net als Smit-Rigter denkt de politie dat de reclametactieken weinig succesvol zijn voor drugsdealers. "Als je je waar kwijt wilt, ben je er online sneller vanaf dan met zo'n flyer", zegt de woordvoerder daarover.

Overlast

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) deed onlangs nog onderzoek naar de overlast die mensen ervaren door drugshandel. "Daar werden deze reclame-uitingen niet per se in meegenomen", zegt CBS-onderzoeker Maarten Bloem.

Bloem legt uit dat het kan zijn dat mensen wel overlast ervaren, maar er is niet specifiek naar de uitingen gevraagd. Uit het onderzoek blijkt dat de ervaren overlast door drugshandel in de grote steden wat is toegenomen. Over het hele land blijven de percentages gelijk, nationaal heeft zo'n 3,5 procent van de inwoners last van de handel.