Astronaut Anders, bekend van Earthrise, omgekomen bij vliegtuigongeluk

De Amerikaanse astronaut William Anders is omgekomen bij een vliegtuigongeluk. De 90-jarige Anders was de enige inzittende van een vliegtuigje dat in zee is gestort bij Seattle.

Als lid van de Apollo-8-missie tijdens de eerste reis rond de maan, maakte Anders in 1968 een van de beroemdste foto's uit de ruimtevaart: Earthrise. Anders legde de opkomende aarde vast boven het verlaten maanoppervlak in een oneindig zwart heelal. De aarde kwam overigens niet echt op, die illusie werd gecreëerd doordat het ruimtevaartuig zelf om de maan draaide.

"We hadden achteruit en ondersteboven gevlogen, dus ik had de zon of de aarde eigenlijk nog niet gezien. Maar toen draaiden we ons om en zag ik voor het eerst de aarde opkomen", omschreef hij het bijzondere moment. "Zo imposant, die kwetsbare, kleurrijke bol die me aan een kerstornament deed denken, in scherp contrast boven dat onherbergzame, lelijke maanlandschap."

Terug op aarde bracht het kiekje de milieubeweging in een stroomversnelling. Niet eerder was zo treffend de kwetsbaarheid van onze planeet vastgelegd. Astronauten zouden later vaker bevangen worden door dat "overview-effect": de aarde alleen in de ruimte zien hangen bleek een transcendentale ervaring.

Columbus

Ondanks deze hemelse schoonheid was de missie ook bijzonder spannend voor Anders en zijn collega's Frank Borman en Jim Lovell. Nooit eerder was een ruimtereis zo ver van de aarde gegaan: drie dagen heen en drie dagen terug voor een paar rondjes om de maan.

Apollo 8 was de eerste bemande missie waarbij de pas twee keer geteste Saturnus V-maanraket werd gebruikt (voor Apollo 7 was een kleinere versie ingezet). De bedoeling van Apollo 8 was aanvankelijk geweest een vlucht te maken in een baan om de aarde om de maanlander uit te testen. Omdat de ontwikkeling van die lander vertraging opliep en er zorgen waren over vorderingen van het Sovjet-maanprogramma, werd besloten de missie aan te passen: Apollo 8 zou in een keer een vlucht om de maan maken.

Daarbij moest de bemanning aan de achterkant van de maan, waar geen contact was met de aarde, de raketmotor precies op het goede moment en lang genoeg aanzetten om terug te keren naar de aarde, een riskant moment. Daarbij had Apollo 8 geen maanlander bij zich die in nood, bij problemen met de Apollo-capsule, als 'reddingssloep' kon dienen (zoals anderhalf jaar later bij Apollo 13 nodig bleek).

"Ik gokte dat we ongeveer een kans van een op drie hadden dat we niet terug zouden komen", schatte hij in. "We wisten dat er risico's waren, maar het was belangrijk voor ons land." Hij troostte zich met de gedachte dat de kansen voor Columbus waarschijnlijk lager hadden gelegen. "En hij zeilde ook uit."

De drie kwamen op kerstavond aan bij de maan. Ze hadden afgesproken tijdens een live-uitzending naar de aarde als kerstboodschap een stuk van het scheppingsverhaal uit de Bijbel voor te lezen. Afdalen naar het maanoppervlak deden ze nog niet, dat was aan de Apollo 11 zeven maanden later.

Een terugblik op de eerste maanlanding en het Apollo-project, met aan het einde het moment van de beroemde Earthrise-foto:

Wat er is misgegaan bij zijn laatste vlucht is nog niet duidelijk. De reddingsdiensten kregen rond het middaguur de melding dat een ouder, eenmotorig toestel in het water was neergekomen en gezonken. Het lichaam van Anders werd kort daarna geborgen.

"Wij zijn er totaal kapot van", laat zijn zoon weten. "We zullen hem vreselijk missen." Volgens zijn familie was de hoogbejaarde Anders nog een goed piloot.

De luchtvaartautoriteiten hebben een onderzoek aangekondigd.