Amnesty: wereldwijd hoogste aantal executies sinds 2015, meeste in Iran

Het aantal executies is wereldwijd sterk toegenomen. Door een grote stijging in Iran is het totale aantal executies het hoogste sinds 2015. Dat meldt Amnesty International in het jaarlijkse rapport over het gebruik van de doodstraf. Daarin meldt de mensenrechtenorganisatie ook dat het aantal landen dat executies uitvoert het laagste ooit is.

In 2023 vonden in totaal 1153 executies plaats, volgens Amnesty een toename van meer dan 30 procent ten opzichte van 2022. "De grote toename van geregistreerde executies heeft voornamelijk met Iran te maken", zegt Agnès Callamard, secretaris-generaal van Amnesty International.

"De Iraanse autoriteiten lieten een grote minachting zien voor het menselijk leven en voerden executies voor drugsgerelateerde misdrijven op", zegt Callamard. "Dat liet het discriminerende effect van de doodstraf zien op de meest gemarginaliseerde en arme gemeenschappen van Iran."

De vier landen die, naast Iran, de meeste executies uitvoeren zijn Saudi-Arabië, China, Somalië en de Verenigde Staten. Van alle geregistreerde executies neemt Iran het overgrote deel voor haar rekening: 74 procent.

Amnesty meldde vorige maand dat in Iran vorig jaar het hoogste aantal executies in acht jaar tijd was voltrokken. Volgens de mensenrechtenorganisatie werden in het land zeker 853 mensen geëxecuteerd. Dit jaar vonden er tot 20 maart al ten minste 95 executies plaats, aldus de organisatie.

Minstens de helft van de geëxecuteerden van vorig jaar werd gedood op grond van drugsgerelateerde aanklachten. Volgens internationale wetgeving mag daar geen doodstraf op staan, meldt Amnesty, net als misdrijven als diefstal. De organisatie schrijft in het rapport dat van de geregistreerde executies in Iran ten minste 545 daarom onwettig zijn uitgevoerd.

China en Afrika

Volgens Amnesty kunnen de werkelijke cijfers wereldwijd nog hoger liggen, omdat in China doodstrafcijfers niet openbaar worden gemaakt. De mensenrechtenorganisatie noemt China het land dat de meeste executies uitvoert en zegt dat de "duizenden mensen die mogelijk zijn geëxecuteerd" in het land niet zijn meegenomen.

Ook in de Afrikaanse landen ten zuiden van de Sahara nam het aantal executies het afgelopen jaar toe: van 11 in 2022 naar 38 in 2023. Het aantal geregistreerde doodvonnissen in landen in Afrika steeg ook, van 298 in 2022 naar 494 in 2023. Daarnaast schafte geen enkel land in die regio de doodstraf af.

Wel zijn wetten hiertoe in behandeling in Kenia, Liberia en Zimbabwe, meldt Amnesty. In Ghana stemde het parlement voor twee wetten die de doodstraf uit de huidige wetgeving halen, maar eind 2023 waren die nog niet in werking getreden.

Vuurpeloton

In de Verenigde Staten was in 2023 sprake van een lichte stijging van het aantal executies, van 18 naar 24. De mensenrechtenorganisatie wijst ook op nieuwe wetten in verschillende staten, zoals in Idaho en Tennessee, die executies door middel van een vuurpeloton mogelijk maken.

"Een select aantal Amerikaanse staten liet een koelbloedige toewijding aan de doodstraf zien en een harteloos voornemen om te investeren in het beëindigen van mensenlevens", zegt Callamard.

Ze wijst ook op de executie van Kenneth Smith, door middel van stikstof. Vooraf hadden de autoriteiten voorspeld dat Smith binnen een minuut het bewustzijn zou verliezen en dat zijn dood binnen enkele minuten zou volgen.

Getuigen zeiden dat de executie niet verliep zoals beloofd. "We zagen niet iemand die na een halve minuut het bewustzijn verloor", zei dominee Jeff Wood, die Smith in de executieruimte bijstond. "We zagen iemand minutenlang vechten voor zijn leven."

Laagste ooit

Hoewel het aantal executies het afgelopen jaar steeg, schaffen meer landen de doodstraf af. Momenteel hebben 112 landen de doodstraf helemaal afgeschaft, 144 landen hebben het in de praktijk afgeschaft. Daarbij is het aantal landen waar executies werden geregistreerd het laagste ooit: 16. Dat is het laagste aantal sinds Amnesty International de cijfers bijhoudt.