Een dode door turbulentie: zes vragen over luchtzakken, de weerradar en extreem weer

Zelden in de luchtvaartgeschiedenis had turbulentie aan boord zulke grote gevolgen als vandaag op een vlucht van Londen naar Singapore. Eén passagier overleed en tientallen raakten gewond. Voor de overige passagiers was het een traumatische ervaring.

Hadden de piloten het extreme weer niet kunnen zien aankomen en eromheen kunnen vliegen? En wat kan een piloot doen als het al te laat is? Luchtvaartexpert Joris Melkert van de TU Delft geeft antwoord op zes vragen over turbulentie.

Wat gebeurt er eigenlijk als een vliegtuig in een luchtzak terecht komt?

"Turbulentie is ongeordende lucht. Vergelijk het met een storm als je op een hoog gebouw staat, dan komt de wind van alle kanten. Dat gebeurt ook op grotere hoogte en alles daarin wordt door elkaar geschud. Er wordt in de luchtvaartwereld onderscheid gemaakt tussen light, moderate en severe turbulence. Zware turbulentie zullen piloten altijd proberen te vermijden, want het laatste wat ze willen is dat er gewonden aan boord vallen.

Een gebied met hevige turbulentie wordt soms door passagiers een luchtzak genoemd, omdat het toestel plotseling daalt. Maar er is geen sprake van een gebied met zakkende lucht of zo. Wat er gebeurt is dat bij turbulentie de lucht die over en onder de vleugels gaat en zo lift creëert, verstoord raakt. Daardoor is er tijdelijk minder lift en door de zwaartekracht zakt het vliegtuig dan. En bij hevige turbulentie kan dat een heel stuk zijn.

Dat gebeurde in dit geval ook, het toestel zakte zelfs 2000 meter, maar het is nog de vraag in hoeverre dat door de turbulentie kwam en in hoeverre doordat de piloten besloten snel te dalen om uit die heftige turbulentie te komen."

Kan de piloot zo'n gebied met hevig turbulentie niet zien aankomen? Zoals een zwaar onweer?

"Tot op zekere hoogte kunnen piloten het zien aankomen. Moderne vliegtuigen hebben een weerradar aan boord, waar ook zwaar weer op te zien is. Maar zo'n systeem loopt net als de buienradar op je weerapp altijd een beetje achter. Dus het kan dat de turbulentie eerder kwam dan ze dachten of heftiger was dan ze hadden verwacht. Er is een onderzoek ingesteld dat dit moet uitwijzen."

Wat kan een piloot doen bij hevige turbulentie?

"Je kunt er omheen vliegen, of passagiers en cabinepersoneel de bekende waarschuwing geven te gaan zitten en de stoelriem vast te maken. Maar als je zoals in dit geval in turbulentie terecht komt die zeer hevig is, zullen de piloten proberen er zo snel mogelijk uit te komen door te stijgen of te dalen, en normaal gesproken gaat dalen sneller.

Ze kunnen ook langzamer gaan vliegen om de gevolgen van de turbulentie iets te verminderen. Dat is in dit geval ook gebeurd."

Twee passagiers vertellen over wat ze meemaakten aan boord:

Hoe vaak komt dit soort heftige turbulentie voor?

"Dat er aan boord een dode valt door turbulentie is in de recente geschiedenis niet voorgekomen. Dat is best wel uniek. Wel vallen er vaker gewonden door turbulentie. Bijna altijd doordat mensen hun stoelriem niet vast hebben.

Dat is ook het beste advies voor passagiers, zorg dat je je stoelriem vasthebt. In de auto doe je de gordel onderweg ook niet af. Mensen zonder gordel kunnen als een speelbal worden rondgeslingerd, met alle gevolgen van dien."

Vorig jaar stelden Britse onderzoekers vast dat door opwarming van de aarde het aantal gevallen van zware turbulentie toeneemt. Speelde dat hier ook een rol?

"De verwachting is dat vliegtuigen de komende jaren wat vaker last kunnen krijgen van turbulentie. Eén oorzaak is dat er steeds meer gevlogen wordt. De tweede is klimaatverandering. Daardoor wordt het weer onstuimiger, ook hoger in de lucht, en is de kans op turbulentie dus ook groter.

Daarbij is er in tropische streken altijd al vaker extreem weer. Er zijn daar ook vaker orkanen. Dus is het risico op zware turbulentie in de tropen ook wat groter."

Zijn vliegtuigen berekend op dit soort extreme turbulentie?

"Ja. Dat er een vliegtuig is neergestort enkel en alleen door turbulentie is echt heel lang geleden. Ook nu is het toestel veilig geland. Vliegtuigen hebben ook steeds meer slimme systemen die het toestel automatisch laten bijsturen om de effecten van turbulentie te verminderen. Maar het blijft voor piloten wel iets om alert op te zijn."