Bezwijkt Twente onder kampioensdruk? 'Het zal geen gemakkelijk duel worden'
Twee keer konden de voetbalsters van FC Twente de laatste weken landskampioen worden. Tegen FC Utrecht en Fortuna Sittard stond de kampioensschaal al te glimmen langs de kant. Ze hadden alleen maar hoeven winnen. Maar dat lieten de Tukkers na.
Nummer twee Ajax won wel en kroop dichterbij. Vandaag vanaf 16.30 uur is de ontknoping van de titelstrijd. Twente speelt thuis tegen Telstar, de nummer elf. Winnen de Tukkers niet, dan kan Ajax langszij komen. Net als vorig jaar.
Hoe moet je als team omgaan met deze druk? Welke lessen zijn er te leren uit de sportpsychologie? In het voetbal, maar eigenlijk voor iedereen die iets moet doen waar veel van afhangt.
"Omgaan met druk is geen quick fix, maar wel trainbaar," zegt sportpsycholoog Afke van de Wouw. Ze begeleidt zowel sporters als coaches uit diverse takken van sport. Deels in haar praktijk, deels als onderdeel van de staf van een sportploeg.
"Het begint ermee dat je als sporter accepteert dat die druk er is. Je hebt ook een zekere mate van druk nodig om goed te presteren. Reguleer je ademhaling, want daarmee reguleer je spanning. En richt je op je taak en hoe je die goed uitvoert." Dat is trainbaar, zegt Van de Wouw.
Een belangrijke rol daarbij is weggelegd voor de staf, legt ze uit. "Die moet ervoor zorgen dat er op de training druk wordt aangebracht en dat er situaties ontstaan die het team ontregelen. 'Planned disruptions' noemen ze dat. Die bespreek je na en daar leer je het meeste van."
Als voorbeeld van een 'planned disruption' noemt ze slecht fluiten, slecht materiaal geven, op een modderveld spelen. Alles waardoor irritaties kunnen ontstaan met gevolgen voor de communicatie en het resultaat.
Wiegmans methode
Iemand die deze methode toepast, is Sarina Wiegman. Als bondscoach moest ze de Nederlandse voetbalsters naar het EK 2017 leiden. Arjan Veurink was toen al haar assistent en van 2012 tot 2016 coach bij Twente - het team won onder zijn leiding elk seizoen het landskampioenschap.
Ze besloten na elke training een soort mini-EK te organiseren. De winnaar werd op de foto gezet. De speelster die het meest op de foto stond kreeg een prijs. Wat de speelsters niet wisten, was dat de staf bewust het spel verstoorde.
Zo werd er slecht gefloten en namen de irritaties toe, zoals Wiegman in haar boek 'What It Takes' beschrijft.
Pas na het mini-toernooi besprak ze dit met de speelsters na. Waar de voetbalsters achter kwamen? Dat ze zich eerlijk en kwetsbaar moesten durven opstellen. Zo werd bespreekbaar hoe de irritaties ontstonden en welke impact dat had op de communicatie en taakuitvoering.
Uiteindelijk leerden ze weerstand onder hoge druk te omarmen, aldus Wiegman. Oranje won het EK 2017.
De onlangs gestopte international Kika van Es (32) was erbij. Ze herinnert zich het mini-toernooi als een cruciaal leermoment. "Ik was uiteindelijk de winnaar. Ik bleef gewoon mijn taken uitvoeren, wat er ook om me heen gebeurde. Maar andere meiden kwamen afspraken niet meer na."
Oude beha
Ook Van Es werd als winnaar alsnog een beetje van haar stuk gebracht. "Ik kreeg de prijs, een mooi ingepakt cadeau. Was het een oude beha van Sarina Wiegman. Ik dacht: heb ik hier nou zo mijn best voor gedaan?"
Maar ook daarin zat een les: je moet niet bezig zijn met de prijs, maar met de weg ernaartoe. Daar moet je je stinkende best voor doen en van genieten."
De lessen van Wiegman nam ze haar hele sportcarrière mee, zegt ze. Ook naar FC Twente waar ze in seizoen 2017-2018 en 2020-2022 voor uitkwam.
Off-day? Belangen?
Twente liet het recent afweten in cruciale duels. Vorig jaar ging Ajax er op het laatste moment met de titel vandoor, mede doordat Twente in de staart van het seizoen verloor van Fortuna Sittard. En ook de Champions League ging aan de Tukkers voorbij doordat ze de beslissende return tegen BK Häcken dit najaar verloren, terwijl ze voor stonden.
Herkent 77-voudig international Van Es het dat Twente het onder druk moeilijk heeft?
"Dit seizoen is Twente niet superovertuigend, al hebben ze veel overwinningen behaald. Ik ben benieuwd wie hun sportpsycholoog nu is."
"Want degene die ons hielp toen ik er voetbalde, Robin Joostens, was in mijn ogen echt het cement tussen de stenen. Hij heeft me geleerd hoe ik een betere leider voor het team kon zijn als ik me kwetsbaar durfde op te stellen."
Gaat Twente winnen van Telstar? "Je zou denken: driemaal is scheepsrecht", aldus Van Es. "Aan de andere kant zal Telstar er alles aan doen om ze van de zege te houden. Het zal zeker geen makkelijke wedstrijd worden."
Sportpsycholoog Van de Wouw hoopt dat de speelsters niet te veel met de kampioensschaal bezig zullen zijn: "Dit is een spel met je brein. Hoe minder je bezig bent met het resultaat, hoe beter het gaat."
