COA is meer dan een miljoen euro aan dwangsommen verschuldigd om Ter Apel

De dwangsom die het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) moet betalen omdat er te veel asielzoekers verblijven in het aanmeldcentrum in Ter Apel, overschrijdt de grens van 1 miljoen euro. Afgelopen nacht sliepen er opnieuw meer dan de toegestane 2000 mensen in het aanmeldcentrum.

Het gaat om 2463 mensen, het hoogste aantal tot nu toe, bevestigt een woordvoerder van het COA. Ook de afgelopen dagen lag het aantal boven de toegestane grens, blijkt uit cijfers van het COA.

Er zitten al enkele weken meer dan 2000 mensen in het aanmeldcentrum. In de nacht van dinsdag op woensdag verbleven er 2338 mensen, flink meer dan het aantal dat is toegestaan op basis van de bestuursovereenkomst die bestaat tussen het COA en de gemeente Westerwolde, waar Ter Apel in ligt. Een dag eerder waren dat er ook al 2327.

Discussie over de cijfers

Deze week werd bekend dat het COA over meer dagen een boete moet betalen dan gedacht. Daardoor staat de teller tot en met donderdag op 1.012.500 euro aan dwangsommen die het COA aan de gemeente verschuldigd is.

Wat de gemeente met dat geld gaat doen is nog niet duidelijk. Het college van burgemeester en wethouders moet daarvoor met een plan komen, maar dat gebeurt niet voor het zomerreces, denkt Gemeentebelangen Westerwolde, de grootste partij in de gemeenteraad.

De kortgedingrechter veroordeelde het COA in januari tot het betalen van een dwangsom van 15.000 euro per dag voor elke dag dat het aantal mensen dat in het aanmeldcentrum verblijft boven de 2000 uitkomt, tot een maximum van 1,5 miljoen euro. De boetes moesten betaald worden vanaf 22 februari.

Tussen 2 en 8 maart lukte het het COA naar eigen zeggen wel om de bezetting onder de 2000 te houden. Later ontstond discussie over die cijfers, wat heeft geleid tot een schikking. Voor die zeven dagen moet het COA alleen een halve dwangsom betalen.

Na 8 maart sliepen er dagelijks meer dan 2000 mensen in het aanmeldcentrum, met regelmatig uitschieters tot boven de 2300. Marco Visscher, fractievoorzitter van Gemeentebelangen Westerwolde, zag het aankomen. "We hebben dit voorspeld en dus verrast ons dit niet. Het is de trieste realiteit."

De doorstroom stokt om "redenen die we al veel langer noemen", zegt een woordvoerder van het COA. "Afgelopen maand sloten drie grote opvanglocaties in Nijmegen, Biddinghuizen en Breda. Daarnaast beëindigen sommige hotels en vakantieparken tijdelijke contracten voor opvang in verband met het toeristenseizoen dat weer van start gaat. Andere contracten liepen af en te weinig gemeenten hebben nieuwe plekken aangeboden."

Matras in wachtruimte

Eind april schreef staatssecretaris Van der Burg al in een brief aan de Tweede Kamer dat er af en toe mensen op een matras in de wachtruimte hebben moeten slapen.

In Ter Apel is er sinds de uitspraak "niets veranderd," volgens raadslid Visscher. "De overlast blijft en de druk op de medewerkers en vluchtelingen is en blijft onacceptabel hoog."

Het werpt de vraag op hoe nuttig zo'n dwangsom is bij een rechtszaak tussen twee overheidsinstanties. Het COA is een uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Justitie. In essentie komt er nu extra belastinggeld via het COA bij de gemeente Westerwolde terecht.

Critici zeggen dat de maatregel weinig uitmaakt, omdat het overheidsgeld is dat op een andere manier gedistribueerd wordt. Ook zou 1,5 miljoen euro het COA - voor asielopvang is in 2024 in totaal 4,6 miljard euro begroot - te weinig pijn doen.

Bespreekbaar maken

Daar is Viola Bex-Reimert, universitair hoofddocent bestuursrecht aan de Universiteit Utrecht, het niet helemaal mee eens. "Een dwangsom maakt het probleem zichtbaar en dat geeft aanleiding om het ook bespreekbaar te maken. Daarom gaat het er in de Tweede Kamer weer over en in de media. Het komt ook in de begroting van het COA terecht en daar moet Justitie politieke verantwoording over afleggen."

Dat er sprake is van het 'vestzak-broekzak'-principe is volgens haar niet helemaal waar, omdat beide instanties andere belangen hebben en ook bijzondere verantwoordelijkheden. "Daarom is het misschien nog wel belangrijker dat een overheidsorganisatie daar ook op kan worden aangesproken."

Of het had geholpen als de dwangsom hoger was geweest durft ze niet te zeggen. "Dat moeten we nu gaan zien, of het helpt als de gemeente opnieuw naar de rechter stapt."

Als de dwangsom het maximum van 1,5 miljoen heeft bereikt en is betaald, dan kan de gemeente alsnog naar de rechter om te vragen of de hoogte van de dwangsom of het totaalbedrag kan worden aangepast. De gemeente kan ook een nieuwe rechtszaak beginnen.