Persvrijheid in Nederland stabiel, wereldwijd wel verslechtering

Na Noorwegen, Denemarken en Zweden kende Nederland afgelopen jaar de hoogste mate van persvrijheid ter wereld. Dat blijkt uit een jaarlijks rapport van Verslaggevers zonder Grenzen (RSF). Op de ranglijst met 180 landen is Nederland twee plekken gestegen, van plek 6 naar 4. In 2021 duikelde Nederland nog naar plek 28 na de moord op misdaadjournalist Peter R. de Vries.

De score van Nederland is grotendeels vergelijkbaar met die van het rapport over 2022, maar op het gebied van veiligheid is er volgens de onderzoekers wat vooruitgang geboekt. Ze wijzen op het strafproces tegen de verdachten van de moord op Peter R. de Vries en dat tegen de man die van plan zou zijn geweest om presentator Tim Hofman om te brengen.

In het rapport staat dat er in Nederland "grote uitdagingen" zijn, maar dat instituties de vrije en onafhankelijke journalistiek structureel verdedigen. Positief is volgens de onderzoekers verder dat Amsterdam een belangrijk toevluchtsoord is geworden voor Russische journalisten die hun land om veiligheidsredenen zijn ontvlucht.

Verkiezingswinst PVV

Ook de verkiezingswinst van de PVV bij de Tweede Kamerverkiezingen in november wordt genoemd. "Hoewel de PVV de publieke omroep wil afschaffen en aanvallen op de vrije pers kunnen worden gezien als een risico voor de persvrijheid, wordt het land op dit moment nog bestuurd door de regering onder leiding van Mark Rutte."

RSF benadrukt desondanks dat "de nieuwe positie van Nederland geen echte verbetering van de persvrijheid weerspiegelt".

Bij de Nederlandse organisatie PersVeilig deden journalisten afgelopen jaar 218 keer een melding van een incident, werd in januari bekend. In de meeste gevallen ging het om een bedreiging, vaak mondeling of op sociale media. Vrouwelijke journalisten en 112-fotografen zijn relatief vaak slachtoffer.

Het Persvrijheidsfonds noemt als voorbeelden van incidenten met journalisten onder meer de dreigende situatie rond presentator Tim Hofman, het belagen van journalisten bij het sunneklaasfeest op Ameland en een klap voor een verslaggever van Omroep Gelderland die in Arnhem een reportage maakte.

Verdwijningen en gijzelingen

De drie landen die boven Nederland staan zijn Noorwegen, Denemarken en Zweden. Ierland stond vorig jaar nog op plaats 2, maar is nu gezakt naar de achtste plek omdat media te maken hebben met rechtszaken van politici. Ook Turkije scoort lager en staat nu op plaats 158. De herverkiezing van president Erdogan wordt door de opstellers van het rapport zorgwekkend genoemd.

Wereldwijd is volgens de onderzoekers de persvrijheid verder achteruitgegaan. In slechts 45 landen beoordelen zij de situatie voor journalisten als redelijk goed tot goed. Vorig jaar ging het nog om 52 landen.

De VS is terug te vinden op plaats 55, Rusland op plek 162 van de in totaal 180 landen. Afghanistan, Syrië en Eritrea staan onderaan de lijst als het gaat om persvrijheid. Syrië en Eritrea zijn volgens Verslaggevers zonder Grenzen "wetteloze gebieden" voor persmedewerkers. Er zijn veel arrestaties, verdwijningen en gijzelingen van journalisten.

Palestijnse gebieden

Het in Nederland gevestigde Free Press Unlimited vraagt bij het uitkomen van de lijst met name aandacht voor de situatie in de Palestijnse gebieden (die op plaats 157 staan). Dat was vorig jaar voor journalisten het dodelijkste gebied op aarde. Verslaggevers Zonder Grenzen zegt dat ruim honderd Palestijnse verslaggevers zijn gedood door het Israëlische leger, van wie zeker 22 tijdens hun werk.

Free Press Unlimited noemt het "bijna onmogelijk" om journalisten en hun families in die gebieden hulp te bieden. "Deze crisis blijkt de meest uitdagende te zijn die we binnen ons werk hebben gezien op het gebied van crisisrespons."