Poetin zal de verkiezingen in Rusland winnen, miljoenen Russen niet vertegenwoordigd

• Geert Groot Koerkamp

  Correspondent Rusland

Russische kiezers kunnen vrijdag, zaterdag en zondag naar de stembus om voor de komende zes jaar een nieuwe president te kiezen. Wie dat zal zijn, daarover bestaat geen twijfel. De stembusgang moet Vladimir Poetin het groene licht geven voor zijn vijfde ambtstermijn, die tot 2030 zal duren. Als hij die uitzit zal hij ruim dertig jaar aan de macht zijn, de enkele jaren dat hij als premier het land bestuurde meegerekend.

Het beloven zo ongeveer de saaiste verkiezingen te worden in de recente Russische geschiedenis. Van enige strijd is geen sprake, of het moeten de halfslachtige achterhoedegevechten zijn over wie de tweede plaats mag bezetten.

Het gevecht voor plek twee

Die strijd gaat tussen de drie kandidaten die naast Poetin (71) op het stembiljet staan, vertegenwoordigers van politieke partijen die loyaal zijn aan het Kremlin en in het parlement van harte de door de zittende macht geïnitieerde wetsontwerpen steunen. Alle drie staan ze achter de 'speciale militaire operatie' in Oekraïne en komen daarom voor op diverse westerse sanctielijsten. Als ze al ergens kritiek op laten horen, dan in ieder geval niet op Poetin.

De 75-jarige Nikolaj Charitonov doet mee namens de Communistische Partij. Dat deed hij al eens eerder, in 2004. De partij verkoos Charitonov boven Gennadi Zjoeganov (79), die aanvankelijk zou meedoen. Zjoeganov nam sinds 1996 al viermaal deel aan de presidentsverkiezingen.

Leonid Sloetski (56) vertegenwoordigt de rechtse Liberaal-democratische Partij, die hij leidt sinds de dood van oprichter Vladimir Zjirinovski in 2022. Zijn belangrijkste campagneleus luidt 'De zaak van Zjirinovski leeft'. Zjirinovski deed sinds 1991 (toen de Sovjet-Unie nog bestond) mee aan alle Russische presidentsverkiezingen, dus dit zijn de eerste die zonder hem plaatsvinden. Maar dankzij Sloetski's campagne is hij er toch een beetje bij.

Een buitenbeentje is Vladislav Davankov, met 40 jaar veruit de jongste van het stel. Davankov is namens de partij Nieuwe Mensen - een Kremlinproject uit 2020 - vice-voorzitter van de Staatsdoema, de Russische Tweede Kamer. Hij probeert zich te profileren als een 'redelijk alternatief', neemt geregeld het woord 'vrede' in de mond, wat hem voor sommige kiezers aantrekkelijk maakt. Sommige peilingen voorspellen voor hem met rond de 6 procent van de stemmen de tweede plaats, achter Poetin. De zittende president zou kunnen rekenen op pakweg 80 procent van de stemmen.

Ongehoorde mensen

Miljoenen Russen zijn niet vertegenwoordigd bij deze verkiezingen. Dat zijn de mensen die het Russische optreden in Oekraïne veroordelen en de buitenparlementaire oppositie tegen Poetin. Onder hen zijn ook de tienduizenden die in Moskou oppositieleider Aleksej Navalny de laatste eer kwamen bewijzen en daarbij luidkeels anti-oorlogsleuzen scandeerden.

Twee kandidaten die deze groepen een stem wilden geven werden niet toegelaten tot de presidentiële race. De regionale politica Jekaterina Doentsova werd al in een vroeg stadium op een zijspoor gezet, onder het voorwendsel van procedurele fouten bij de kandidaatstelling. Zij wil nu een eigen politieke partij oprichten om mee te doen aan toekomstige verkiezingen.

De liberale politicus Boris Nadezjdin mocht wel door naar de volgende ronde, waarin hij ten minste honderdduizend handtekeningen moest verzamelen ter ondersteuning van zijn kandidatuur. Dat lukte hem ruimschoots; de lange rijen mensen die hem in het hele land kwamen steunen, lieten daarover geen twijfel bestaan. Maar de centrale kiescommissie haalde ook een streep door zijn ambities.

Bij gebrek aan een eigen kandidaat zullen veel van deze mensen zondag op de belangrijkste verkiezingsdag willen deelnemen aan een actie die is bedacht door de Petersburgse politicus Maksim Reznik en van harte werd ondersteund door Navalny. 'Om 12 uur tegen Poetin' is het motto van de actie, die inhoudt dat wie tegen de zittende president is zich rond het middaguur meldt bij het stembureau, niet eerder en niet later. Dat moet aanschouwelijk maken dat veel mensen echt tegen Poetin en tegen de oorlog zijn en aantonen dat de president niet de overgrote meerderheid achter zich weet, wat de uitslag ook zal zijn.

Die officiële verkiezingsuitslag moet met de nodige scepsis worden bekeken. Voorgaande verkiezingen zijn steeds geplaagd door massale stembusfraude, blijkens statistische analyses van de stembusgang. Nog afgezien daarvan wordt een normale verkiezingsstrijd in Rusland belemmerd door het gebrek aan vrije media, het uitsluiten van onwelgevallige kandidaten en tegenwerking van onafhankelijke verkiezingswaarnemers. Het door de overheid actief aangemoedigde elektronisch stemmen maakt de verkiezingen ook minder transparant.

"De vrije wilsuiting is onmogelijk geworden", concludeert de onafhankelijke Russische verkiezingswaakhond Golos (De Stem) in een nieuw rapport over de campagne. "De huidige verkiezingen kunnen geen beeld geven van wat de burgers werkelijk vinden en geven hun niet de mogelijkheid zelfstandig te beslissen over de toekomst van het land."

De organisatie is al sinds 2000 actief in Rusland en in 2013 tot 'buitenlandse agent' verklaard, om daarna door te gaan als beweging, zonder rechtspersoonlijkheid. Het hoofd van de beweging, Grigori Melkonjants, is in augustus gearresteerd wegens samenwerking met een Oost-Europese ngo die in Rusland is verboden. Hij kan daarvoor tot zes jaar gevangenisstraf krijgen. Zijn voorarrest is verlengd tot in april, dus tot na de verkiezingen.