Plasticexport aan banden: 'We moeten onze eigen plastic zooi op gaan ruimen'

• Judith van de Hulsbeek

  redacteur Klimaat en Energie

Het Europees Parlement heeft ingestemd met strengere regels voor de export van plastic afval naar landen buiten de EU. Het verschepen van plastic naar het overgrote merendeel van die landen moet binnen tweeënhalf jaar zelfs helemaal zijn afgelopen. Alleen als landen kunnen bewijzen dat ze het afval duurzaam kunnen verwerken of recyclen kan er een uitzondering worden gemaakt.

Volgens Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks komt het neer op verbod. "We moeten onze eigen plastic zooi op gaan ruimen." Maar kunnen we dat wel? Afvalverwerkers denken dat er in Nederland niet genoeg vraag naar en capaciteit voor is.

De Europese Unie exporteert jaarlijks miljoenen kilo's plastic afval naar landen die niet zijn aangesloten bij de OESO, een economisch samenwerkingsverband van zo'n veertig overwegend welvarende landen. Een groot deel daarvan gaat via de Rotterdamse haven; in 2022 was het zo'n 170.000 ton.

De belangrijkste bestemmingen van die schepen vol plastic afval: Indonesië, Vietnam en Maleisië. Het gaat daarbij niet om gevaarlijk afval, de export daarvan is al langer verboden. Ook huishoudelijk afval wordt grotendeels binnen de EU verwerkt.

Hoogwaardige kwaliteit

Ruim 80 procent van het afval dat richting Azië gaat, is plastic folie. Folies die door groothandels en andere bedrijven worden gebruikt, denk bijvoorbeeld aan de lange rollen plastic om producten op pallets samen te binden. Volgens de Raad voor Transport en Leefomgeving, die vorig jaar nog onderzoek deed naar de plasticexport, gaat het om "kunststof van hoogwaardige kwaliteit", die "goed recyclebaar" is.

Toch trokken verschillende milieuorganisaties eerder aan de bel, omdat het plastic in die landen voor vervuiling zorgt. "We dumpen ons plastic in lagelonenlanden onder het mom dat het grondstoffen zijn en geen afval is, maar die landen hebben helemaal de capaciteit niet om het te recyclen", schrijft de ngo Plastic Soup Foundation op hun website. Als gevolg daarvan belandt het plastic toch in de natuur of illegale stortplaatsen.

Ook volgens recyclingonderzoeker Maarten Bakker van de TU Delft is het materiaal dat we exporteren naar niet-EU landen "het afval waar we hier niet op zitten te wachten". "De folie is misschien wel hoogwaardig, maar een belangrijkere vraag is: wat kost het om het schoon te maken?" Het kan vervuild zijn met viezigheid, maar ook bijvoorbeeld met stickers en labels. "Dat moet er allemaal handmatig uit worden afgehaald."

Als de wet is ingevoerd, zal dit plastic in veel lagelonenlanden niet meer mogen worden verwerkt. De verwachting is dat er meer afval naar Turkije gaat. Dat land is niet lid van de OESO en importeert nu al veel van ons afval.

Eerder bezocht correspondent Mitra Nazar illegale stortplaatsen in Turkije. Ze vond daar ook Nederlands plastic afval terug:

Maar de bedoeling van de wet is ook dat Europa "haar afvalproblemen niet meer naar derde landen uitvoert" en zelf gaat verwerken. Daar voorziet de Vereniging Afvalbedrijven problemen. "We hebben nu al te weinig recyclingcapaciteit in Europa om al ons plastic te recyclen", zegt woordvoerder Jeroen Stein.

De verbrandingsoven in

Ook vraagt Stein zich af of er genoeg vraag is naar gerecycled plastic. Hij wijst erop dat recyclingbedrijven in Nederland het moeilijk hebben. Het bedrijf Umincorp ging onlangs failliet en ook andere bedrijven staan onder druk; ze zitten met grote voorraden.

Dat komt volgens Stein vooral door de lage prijzen van nieuwe plastic uit Azië en de VS, zogenaamde virgin plastics. "Nederlandse bedrijven moeten concurreren met goedkope nieuwe plastic en met goedkope buitenlandse recyclers met andere standaarden." Een gelijk speelveld en een verplicht percentage hergebruikt materiaal in nieuwe plastic producten zou hier een oplossing voor kunnen zijn, aldus Stein.

Ook Harold de Graaf van de Nederlandse Rubber en Kunststofindustrie is sceptisch. "Als er niet meer mag worden geëxporteerd naar niet-OESO-landen, betekent dat dat we meer afval krijgen dat hier momenteel niet kan worden gerecycled. Dit afval zal verdwijnen in Europese verbrandingsovens en op Europese stortplaatsen."

Plasticverslaving

Dat is ook de verwachting van onderzoeker Bakker. "Gezien de verwerkingskosten en lage prijzen die er nu voor gerecyclede plastics worden betaald, denk ik dat het eerder direct de verbrandingsoven in gaat."

Volgens Europarlementariër Eickhout moeten we om de plastic afvalberg aan te kunnen - en Europese doelstellingen te halen - minder plastic gaan gebruiken. De EU en Nederland hebben zich als doel gesteld in 2050 circulair te zijn. Dat betekent zo min mogelijk afval en zo veel mogelijk hergebruik. "We moeten onze plasticverslaving onder ogen gaan zien."