Europees plastic afval nog steeds gedumpt en verbrand in Turkije
Zakken vol fijngesneden plastic liggen aan de kant van een provinciale weg net buiten het Turkse Adana. Boer Izzettin Akman ziet het er regelmatig gedumpt worden, vaak 's nachts. Hij heeft zakken opengesneden om te kijken wat erin zit.
Het is geen Turks afval. Akman vindt resten die zichtbaar afkomstig zijn uit andere landen. Stukjes verpakking met teksten in andere talen. Het komt vooral uit Engeland, Duitsland, Frankrijk en Nederland. "Europees afval", zegt de boer, terwijl hij met een stokje door de plastic hoop wroet. "Het vervuilt onze landbouwgrond, het brengt onze gezondheid in gevaar. Waarom houden ze hun afval niet daar?"
Correspondent Mitra Nazar vindt plastic uit Hengelo terug op deze illegale vuilstort:
Europese landen produceren meer plastic afval dan ze zelf kunnen verwerken. Daarom worden miljoenen kilo's plastic geëxporteerd naar het buitenland. Jarenlang ging het meeste afval naar China, maar dat land verbood dat in 2018. Voor Europese landen werd Turkije daarna een belangrijke nieuwe bestemming.
In Turkije kopen recyclebedrijven balen Europees plastic op. Ze smelten het om en maken er 'pellets' van, kleine plastic bolletjes. Die worden dan weer gebruikt om nieuwe producten van te maken.
Maar veel van het geëxporteerde plastic afval blijkt bij aankomst in Turkije niet schoon en niet geschikt voor het recycleproces, zegt onderzoeker Sedat Gundogdu. "Plastic recyclen is en blijft een illusie. In werkelijkheid is maar zo'n 3 procent van al het plastic echt recyclebaar."
In 2019 vond Gundogdu voor het eerst gedumpt buitenlands afval in velden rondom Adana. Als zeebioloog aan de universiteit van Adana onderzocht hij waarom de zeekust bij Mersin en Adana zo vervuild was. Hij begon in kaart te brengen waar afval wordt gedumpt en waar het vandaan komt. "Via de rivieren komt het de zee in. Onze kustlijn is de meest vervuilde rond de Middellandse Zee." Hij vond buitenlands afval op tientallen verschillende locaties in en rondom de stad.
Vaatwaszout
In het voorjaar van 2021 voerde de Turkse regering een verbod op de import van het meeste plastic afval in. Acht dagen later werd het verbod toch teruggedraaid, waarschijnlijk onder druk van de recycle-industrie. In plaats van een verbod kwamen er strengere invoerregels, maar de handel in plastic afval kon gewoon doorgaan. Volgens de Turkse minister van milieuzaken wordt er geen afval meer gedumpt en verbrand. Hij beticht activisten en de media ervan oude foto's en video's te gebruiken, en plaatste zelf foto's van opgeruimde velden.
Tijdens ons bezoek aan Adana vinden we smeulend plastic in bermen, langs provinciale wegen en riviertjes en in velden buiten de stad. Omwonenden vertellen dat nog regelmatig nieuw afval wordt gedumpt. In het district Karahan vinden we talloze verpakkingsresten uit Europese landen.
Een zak vaatwaszout van het Nederlandse merk Broxomatic ligt naast een Haribo-verpakking waarop de ingrediënten in het Nederlands staan. Restanten van een pak Jacobs-koffie hebben teksten in het Duits. Er ligt ook afval uit Nieuw-Zeeland, de Verenigde Staten en Israël.
Ook in de Europese Unie zijn de regels voor de uitvoer van plastic afval aangescherpt. Het deed de invoer van ongeschikt plastic niet afnemen. In het afgelopen jaar ging er juist veel meer plastic naar Turkije dan in de jaren ervoor.
In 2021 exporteerde de EU 33 miljoen ton plastic afval naar niet-EU landen, 77 procent meer dan in 2004. De helft daarvan ging naar Turkije. Duitsland is de grootste afvalexporteur, gevolgd door Nederland. Recente cijfers laten voor dit jaar zelfs een flinke groei zien in de Nederlandse afvalexport. Nederland stuurt zijn meeste plastic naar Indonesië en Vietnam, maar daarna volgt Turkije, dit jaar zo'n 8,3 miljoen kilo per maand.
Ook in fabriekjes waar plastic wordt gesorteerd en omgesmolten, zijn misstanden. Human Rights Watch deed recentelijk onderzoek. Werknemers en omwonenden worden blootgesteld aan giftige stoffen die vrijkomen bij het smelten van plastic. Veel arbeiders zijn Syrische en Afghaanse vluchtelingen, sommigen minderjarig.
Giftige rookwolken
In Adana zijn honderden recyclingbedrijfjes gevestigd midden in woonwijken. Er breekt geregeld brand uit, waardoor giftige rookwolken boven de wijk hangen. Er heerst een angstklimaat. Medewerkers en buurtbewoners durven nauwelijks met journalisten en onderzoekers te praten over de omstandigheden waarin ze werken en wonen.
Volgens Human Rights Watch moet de Turkse regering strenger optreden. Het rapport wijst ook naar de landen waar het afval vandaan komt. "Europa's rijkste landen verschepen hun plastic afval naar Turkije, waar het grote risico's met zich meebrengt voor de meest kwetsbare groepen, onder wie kinderen en vluchtelingen, en het leidt tot serieuze gezondheidsproblemen en milieuschade." De onderzoekers concluderen: "EU-landen moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen plastic afval, en stoppen met het exporteren naar Turkije."
Sedat Gundogdu is het daarmee eens. Hij spreekt zelfs van afvalkolonialisme. "Het is milieu-onrecht. In Nederland vinden jullie geen plastic afval in weilanden. Maar de duistere keerzijde zie je hier bij ons." Op de afvalindustrie is geen greep te krijgen, zegt hij. Interpol doet al jaren onderzoek naar illegale praktijken in de internationale afvalhandel. "De enige oplossing is een verbod, net als China heeft ingesteld."
Met afschuw kijkt boer Izzettin Akman naar de zakken kleingesneden plastic die zich in de berm al aan het vermengen zijn met aarde. Er zijn maar weinig mensen te vinden die openlijk durven te praten over het afvalprobleem, maar hij is niet bang, zegt hij. "Ik wil een schone wereld achterlaten voor mijn kinderen."
