Olympische skigebieden als symbool voor de Bosnische verdeeldheid

• Julian Buijzen

  redacteur Buitenland

De olympische vlag die ondersteboven werd gehesen: het was zo ongeveer het enige smetje dat te zien was tijdens de openingsceremonie van de Spelen van Sarajevo, nu veertig jaar geleden. Het contrast met de huidige situatie in het land kan nauwelijks groter zijn.

De Spelen waren de trots van Joegoslavië, een toonbeeld van saamhorigheid. Sarajevo was in 1984 nog onderdeel van dat multi-etnische land waar de bevolkingsgroepen in vrede samenleefden.

Van dat gevoel is in 2024 weinig meer over. Joegoslavië is uiteengevallen in zeven nieuwe landen. In Bosnië en Herzegovina, waarvan Sarajevo nu de hoofdstad is, leven de drie bevolkingsgroepen op voet van oorlog met elkaar.

Het verschil wordt bevestigd door voormalig olympiër Bibija Kerla. "Er is een groot verschil tussen toen en nu. Toen leefden we samen, we waren een, we hadden plezier samen."

Kerla deed voor Joegoslavië als schaatsster mee aan de Spelen van Sarajevo. Ze woont nog steeds in Bosnië. "Tegenwoordig heerst het nationalisme helaas op alle terreinen in het land. Het ergste is dat de politiek zelfs de sport is binnengeslopen", vertelt ze. "Politici kunnen alleen nog overleven door nationalisme, ze voeden de haat onder hun kiezers. Zo houden ze de situatie in stand."

Ook veel inwoners van Sarajevo kijken met weemoed terug op de Spelen. Velen kunnen nog precies vertellen waar ze waren, en de mascotte van de Spelen destijds, het wolfje Vučko, is ook na veertig jaar nog geliefd.

De locaties waar de wedstrijden toen plaatsvonden zijn met een stuk minder liefde behandeld. Behalve het stadion van de openingsceremonie wordt niets meer gebruikt:

Waar je het verschil tussen de saamhorigheid van toen en de verdeeldheid van nu misschien wel het beste kan zien zijn de olympische skigebieden.

In 1984 waren de wedstrijden in twee skigebieden. De vrouwenwedstrijden waren in Jahorina, een half uur rijden ten oosten van Sarajevo; de mannenwedstrijden in Bjelašnica, een skigebied een half uurtje ten zuiden van de stad.

De skigebieden liggen inmiddels verdeeld over de Bosnische entiteiten. Het gevolg is dat de bevolkingsgroepen nauwelijks meer samen skiën. De Bosniakken gaan in de weekenden naar Bjelašnica, de Bosnische Serviërs skiën in Jahorina.

Skiën in het gebied van 'de ander' doet tegenwoordig bijna niemand meer. "Mijn moeder, vader en oudere broer hebben vroeger wel in het andere gebied geskied", vertelt een skiër in Jahorina. "Ik ben nu 35, dus ik heb daar niet geskied."

Het laat zien hoe de politiek tot ieder onderdeel van het leven in Bosnië is doorgedrongen. De verdeeldheid wordt vooral aangewakkerd door politici van Bosnisch-Servische kant, die aansturen op meer zelfstandigheid of zelfs afsplitsing.

Splitsen of niet?

De dreiging van zo'n mogelijk gewelddadige afsplitsing hangt de laatste jaren als een donkere wolk boven het land. Maar hoe men ernaar kijkt verschilt sterk.

Skiërs in Bjelašnica, het gebied van de Bosniakken, zijn stellig dat het zo'n vaart niet zal lopen. "De Bosnische Serviërs kunnen zich niet afscheiden. Hun gebied is onderdeel van Bosnië-Herzegovina", vertelt een skiër. Maar helemaal gerust zijn ze er hier niet op. "Veranderingen van grenzen hebben hier op de Balkan altijd grote, nare gevolgen gehad", zegt een ander.

Drie kwartier rijden verderop in Jahorina hoor je een heel ander geluid. Afscheiding is een onderwerp dat op zijn minst besproken moet kunnen worden. "Ik vind dat de Bosnische Serviërs zelf mogen besluiten over hun toekomst", zegt een vrouw voorzichtig. Een ander: "Een land blijven of opsplitsen maakt voor mij niet uit, zolang er maar geen oorlog komt."

Nieuwe politici

Wat de toekomst ook zal brengen, schaatsster Kerla is ervan overtuigd dat de oplossing niet wordt bereikt met de huidige politici. "De oude situatie van vrede, tolerantie, eenheid en liefde voor elkaar, ik hoop dat het nog kan, maar dat lukt alleen als deze generatie politici stopt, zij hebben de situatie gecreëerd waar we nu in zitten."

Kerla probeerde zelf acht jaar als politica het land dichter bij elkaar te brengen, maar met weinig succes. "Het waren acht lege jaren. Ik heb geprobeerd iets te bereiken. Het is me niet gelukt die muur te doorbreken."