Bosnië gaat naar de stembus, maar hoelang bestaat het land nog?
De oorlog in Bosnië en Herzegovina is al meer dan een kwart eeuw geleden, en toch is het in veel opzichten net alsof er gisteren pas een einde aan is gekomen. Het land functioneert niet of nauwelijks. De kans dat het uit elkaar valt is bepaald niet denkbeeldig. De kans dat dat gepaard zal gaan met geweld al evenmin.
Op straat zijn Bosniërs weinig hoopvol over de verkiezingen:
Vandaag worden de drie leden van het roulerende presidentschap van de staat Bosnië en Herzegovina gekozen: een Bosniak (Bosnische moslim), een Serviër en een Kroaat. Ook wordt er gestemd voor de parlementen van de twee 'entiteiten' die samen Bosnië-Herzegovina vormen: de Moslim-Kroatische Federatie en de Servische Republiek. En ten slotte kiezen Bosniakken en Kroaten volksvertegenwoordigingen in hun tien kantons. Er wordt vrijwel exclusief via etnische lijnen gestemd. Bosniakken stemmen over het algemeen op Bosniakken, Serviërs op Serviërs en Kroaten op Kroaten.
Stabiliteit nooit bereikt
Die structuur was in 1995 de enige manier om een einde te maken aan de bloedige Bosnië-oorlog. Het kostte de Amerikaanse president Clinton en zijn onderhandelaar Richard Holbrooke toen vreselijk veel moeite om de strijdende partijen in Dayton met elkaar aan tafel te krijgen en Servië zou nooit hebben getekend als er geen sprake zou zijn van een grote mate van autonomie voor het Servische deel van de bevolking. Die kregen zij in hun Servische Republiek, een van de twee entiteiten. Bosniakken en Kroaten kregen het voor het zeggen in de Moslim-Kroatische Federatie.
De hoop was dat de vijandigheid tussen de bevolkingsgroepen in de loop van de tijd wel weg zou ebben en dat de politiek daarin mee zou gaan. Bosnië zou in de loop der jaren gaan functioneren als een democratie waarin de verschillende bevolkingsgroepen nauw met elkaar zouden samenwerken, was de leidende gedachte. En voor het geval meningsverschillen onoplosbaar bleken te zijn, werd er een internationale Hoge Vertegenwoordiger aangesteld. Die kan knopen doorhakken en zelfs wetten terugdraaien die nationale, regionale en lokale parlementen al hebben aangenomen. Het heeft allemaal nooit goed gewerkt.
Laten we op weg gaan naar onafhankelijkheid. Daar kunnen jullie me in volgen of je kunt instemmen met onderdrukking.
Vooral de Bosnisch-Servische leider Milorad Dodik wordt daarvoor verantwoordelijk gehouden. Ooit begon hij als een verlicht opvolger van de oorlogsleider Radovan Karadzic, maar in de loop der jaren is hij zich steeds nationalistischer en autoritairder gaan opstellen. Al jaren zinspeelt hij op afscheiding van zijn Servische Republiek. Bosniakken, Kroaten en het westerse deel van de internationale gemeenschap zijn de Serviërs volgens hem liever kwijt dan rijk.
Die afscheiding hangt dus al jaren boven de markt. Eerder dit jaar ondernam Dodik ook daadwerkelijk concrete stappen. Hij trok vertegenwoordigers van de Servische Republiek terug uit gemeenschappelijke instituties als rechtspraak, belastingheffing en defensie. Hij trekt zich er niets van aan dat de nationale regering in Sarajevo verantwoordelijk is voor het buitenlandse beleid. Hij onderhoudt persoonlijk warme banden met de Russische president Poetin. Afgelopen maand ging hij nog doodgemoedereerd op bezoek in het Kremlin. "Laten we op weg gaan naar onafhankelijkheid", zei hij op de Servische televisie. "Daar kunnen jullie me in volgen of je kunt instemmen met onderdrukking."
Dodik mag dan het grootste veiligheidsrisico zijn voor het voortbestaan van Bosnië, hij is niet het enige. Een deel van de Kroaten, gesteund door de Kroatische regering in Zagreb, wil een steviger positie voor de kleinste bevolkingsgroep in het land. Ze willen een eigen entiteit en dus opheffing van de Moslim-Kroatische Federatie. De Bosniakken zijn daar mordicus op tegen.
Intussen kampt Bosnië met een reeks aan problemen die weinig of geen aandacht krijgen van de disfunctionerende staat: corruptie, een uitgemergelde economie, inflatie en tal van andere zaken waar de burgers dagelijks onder lijden. Jaarlijks vertrekken tienduizenden in de hoop elders een betere toekomst te vinden. De verkiezingen van vandaag zullen daar geen verandering in brengen.
