Tweede ronde nodig bij Finse presidentsverkiezingen, spanningen met Rusland centraal
Oud-premier Alexander Stubb heeft in Finland volgens de publieke omroep YLE de eerste ronde van de presidentsverkiezingen gewonnen. Volgens de eerste uitslagen krijgt hij ruim 27 procent van de stemmen, wat betekent dat er een tweede ronde nodig is. Om in één keer gekozen te worden moet een van de kandidaten meer dan de helft van de stemmen krijgen.
Winnaar Stubb vertegenwoordigt de liberaal-conservatieve Nationale Coalitiepartij. Voormalig minister van Buitenlandse Zaken Pekka Haavisto, onafhankelijk kandidaat maar eerder verbonden aan De Groenen, is geëindigd als tweede achter Stubb, met ruim 25 procent van de stemmen.
Op de derde plaats, met zo'n 19 procent, staat Jussi Halla-Aho, de kandidaat van de rechts-radicale partij De Finnen. Ook voormalig Eurocommissaris Olli Rehn deed mee als onafhankelijk kandidaat, hij komt uit op de vierde plaats met ruim 15 procent van de stemmen.
De tweede ronde, tussen Stubb en Haavisto, wordt gehouden op 11 februari.
Voor alle kandidaten was de Russische dreiging in de campagne het belangrijkste thema. Die dreiging is sinds de invasie in Oekraïne groter geworden en dat leidde tot het Finse NAVO-lidmaatschap, maar de spanningen met Moskou zijn daarna verder toegenomen. Rusland sart het buurland met het dirigeren van vluchtelingen naar de grens. Die is sinds november gesloten.
De kandidaten gingen in de campagne hard te keer tegen Moskou. Stubb beschuldigde tijdens het laatste televisiedebat het Kremlin ervan migranten "als wapen" te gebruiken. "Het is een wreed, cynisch beleid. In dit geval moeten we de veiligheid van Finland voorop zetten." Rivaal Haavisto benadrukte eveneens dat Finland "Rusland een duidelijke boodschap moet sturen: dat dit niet door kan gaan".
De harde woorden richting Moskou vormen een schril contrast met de manier waarop huidig president Niinistö lange tijd met Rusland omging. Niinistö, soms aangeduid als 'Poetinfluisteraar', beroemde zich er lange tijd op goede banden te hebben met het Kremlin. Aan het einde van zijn twee ambtstermijnen is die toon helemaal omgeslagen en is Niinistö juist een van de felste critici van Moskou geworden.
Tot in de jaren 90 had de president van Finland veel macht, die er mede op was gericht de verhoudingen met de Sovjet-Unie goed te houden. Na de Koude Oorlog werd die macht beperkt. De president moest vooral balanceren tussen Rusland tevreden houden en Finland richting het Westen sturen. Maar door de huidige internationale spanningen is de voorzichtigheid tegenover Rusland verdwenen en is de president, als baas van de Finse defensie, weer belangrijk geworden.
De uitvoerende macht is in Finland verdeeld tussen de premier en de president. De premier, momenteel de liberaal-conservatieve Petteri Orpo, richt zich op binnenlands beleid en vertegenwoordigt Finland bij EU-toppen. De president is aanvoerder van de strijdkrachten en vertegenwoordigt Finland bij de NAVO. Het buitenland- en veiligheidsbeleid wordt gezamenlijk bepaald.
De president hoort boven de partijen te staan, daardoor speelt partijpolitiek bij deze verkiezingen een veel minder grote rol dan bij de parlementsverkiezingen. Kiezers letten op de persoonlijkheid, ervaring en geloofwaardigheid van de kandidaten en zoeken vooral iemand die het land stabiliteit kan bieden.
