Nieuwe camera laat zien hoe de wereld eruitziet door de ogen van een bij
Kleuren zien zoals ze eruitzien door de ogen van een bij of vogel: dat is wat mogelijk is dankzij een nieuw camerasysteem, ontwikkeld door Amerikaanse en Britse wetenschappers. Voor het eerst is het nu mogelijk om videobeelden te maken met 'dierenkleuren'.
De onderzoekers ontwikkelden speciaal hiervoor een nieuw camerasysteem met vier aparte kleurkanalen, voor blauw, groen, rood en ultraviolet (uv). Door rekening te houden met de specifieke gevoeligheid van de dierenogen, konden de wetenschappers berekenen welk beeld dat oplevert.
Het resultaat zie je in deze video:
"Dit is heel leuk en interessant onderzoek'" zegt Koen Haak, hersenonderzoeker aan het Nijmeegse Donders Instituut en Tilburg University, zelf niet betrokken bij de studie. "Kleuren in beeld brengen is heel lastig. Dat hebben ze technisch gezien slim en goed aangepakt." Het was al mogelijk om de kleurwaarneming van dieren te berekenen voor een foto, maar niet eerder voor bewegende beelden.
In de video's wordt het voor ons onzichtbare uv-licht vertaald in een zichtbare kleur. De keuze voor die kleur is uiteindelijk arbitrair, geven de wetenschappers toe, maar er zit wel een idee achter. "De ogen van een mens kunnen alleen blauw, groen en rood registreren," vertelt hoofdonderzoeker Daniel Hanley. "Bijen kunnen alleen ultraviolet, blauw en groen zien. We hebben de kleuren daarom als het ware opgeschoven: ultraviolet wordt blauw, blauw wordt groen en groen wordt rood."
Belevingswereld van dieren
Dat de witte zonnebrandcrème in de video er geel uitziet heeft ook met die verschuiving te maken. De zonnebrandcrème absorbeert ultraviolet licht, waardoor voor een bijenoog alleen blauw en groen overblijven. Na de verschuiving leveren die samen geel op.
De onderzoekers zijn al bezig met bredere toepassingen: "We kunnen deze techniek gebruiken voor elk dier waarvan we de gevoeligheid van de fotoreceptoren kennen", zegt Hanley. "We verheugen ons erop om de techniek te gaan toepassen op specifieke vogels, insecten en hagedissen." Het nieuwe camerasysteem zou ecologen en makers van natuurfilms kunnen helpen om de belevingswereld van dieren in beeld te brengen.
Kleur als hersenspinsel
Ondertussen blijft de vraag onbeantwoord of bijen en vogels de wereld ook daadwerkelijk ervaren zoals in de video's is weergegeven. Je ogen registreren namelijk geen kleur, maar de golflengte van licht. De ervaring van kleur ontstaat in je hersenen. "Wij zien een aardbei als rood, of die nu in de schaduw ligt of in het felle zonlicht", zegt Haak. "Dat zien we in beide gevallen als rood, maar dat verzint je brein eigenlijk".
En hoe dat 'verzinnen' in het brein gaat, of dat nu het brein van een bij, een vogel of een mens is, daar is de wetenschap nog lang niet achter. "Hoe ons brein kleuren verwerkt, is nog steeds een heel moeilijk probleem", zegt Haak.
De onderzoekers zelf onderkennen dat probleem ook, maar Hanley voorziet een mogelijke oplossing: "Er worden steeds meer experimenten gedaan die ons helpen om dat proces beter te begrijpen".
