Dag van de waarheid voor Desi Bouterse: gaat hij 20 jaar de cel in?

De rechtbank in Suriname start vandaag om 13.00 uur (Nederlandse tijd) met het eindvonnis over de medeplichtigheid van oud-legerleider en oud-president Desi Bouterse bij de Decembermoorden van 1982. Na zestien jaar in de rechtszaal lijkt dit het slotakkoord te worden van een van de geruchtmakendste gebeurtenissen in de geschiedenis van Suriname.

Voor nabestaanden van de vijftien mannen die zijn geëxecuteerd op 8 december 1982 is het moment dat Bouterse zijn definitieve straf hoort iets waar ze al lang naar uitkijken. "Ik loop al 41 jaar met een litteken van binnen", zegt Henk Kamperveen, zoon van de vermoorde journalist André Kamperveen. "Mijn vader is zo uit zijn huis gerukt en vermoord. Voor mijzelf zal de uitspraak een opluchting zijn."

Toch is het niet alleen een zaak die de familie aangaat, zeggen nabestaanden. "Als je wil laten zien dat Suriname een sterke rechtsstaat is, dan heeft het hof geen andere keuze dan de straf van twintig jaar nu uit te voeren", zegt Kamperveen.

Vier jaar geleden werd Bouterse veroordeeld tot 20 jaar cel voor zijn rol bij de moorden. Daartegen ging hij in beroep. Deze 'verzetszaak' mocht hij in vrijheid afwachten. Dit keer heeft het Openbaar Ministerie het hof gevraagd bij veroordeling de oud-president meteen gevangen te nemen.

Militair regime

Eind jaren 70, na de Surinaamse onafhankelijkheid van Nederland, gaat het slecht met de economie in het land. Veel Surinamers zijn vertrokken naar Nederland omdat er geen werk is. De eerste premier Henck Arron wordt beschuldigd van corruptie terwijl de bevolking nauwelijks rondkomt. Ook in het leger is onvrede.

Op 25 februari 1980 plegen zestien onderofficieren van het Surinaamse leger een coup. Een van hen is Desiré Delano (Desi) Bouterse. Nederland grijpt niet in en in Suriname krijgen Bouterse en zijn mannen de kans om de economie uit het slop te trekken. Al snel blijkt dat dit moeilijker is dan gedacht. Ook onder Bouterse is er sprake van corruptie en vriendjespolitiek. Daarnaast ontstaat er een levendige handel in wapens en cocaïne.

Opnieuw groeit de onrust. Van de beloofde verkiezingen komt niets terecht. Het militaire regime grijpt steeds harder in, maar de bevolking onder leiding van de vakbonden wordt ook mondiger. Tot woede van Bouterse worden er grote demonstraties georganiseerd. Steeds meer arbeiders staken uit onvrede.

Decembermoorden

Op de avond van 7 december 1982 worden zestien tegenstanders van het militaire regime in Suriname opgepakt. Terwijl het leger nieuwsredacties in brand steekt en het kantoor van de grootste vakbond kort en klein slaat, worden de mannen afgevoerd naar Fort Zeelandia. Dat is dan het hoofdkantoor van Bouterse.

"Hij heeft mijn vader en Jozef Slagveer gedwongen op camera een verklaring te laten lezen waarin ze zeggen dat ze een coup wilden plegen", zegt Henk Kamperveen. "Dat was in de ochtend. Uit de bewijzen blijkt dat er toen al mensen vermoord waren."

De details over wat er heeft plaatsgevonden zijn nooit volledig duidelijk geworden. Of Bouterse zelf ook heeft deelgenomen aan de executies is bijvoorbeeld niet met zekerheid te zeggen. Dat hij er opdracht voor gegeven heeft is voldoende bewezen, vond de rechtbank die Bouterse eerder veroordeelde tot 20 jaar.

Een terugblik op de staatsgreep door Bouterse en de Decembermoorden:

Bouterse zelf kwam tijdens een toespraak op televisie, een paar dagen na 8 december, met een andere lezing. De tegenstanders zouden zijn omgekomen bij een mislukte vluchtpoging. Terwijl ze werden vervoerd zou het op aangeven van twee gevangen militairen zijn gelukt om uit te breken.

"Nadat schoten in de lucht hen niet van hun ontsnappingspoging konden weerhouden, moest gericht worden geschoten waarbij een deel der aangehouden samenzweerders het leven liet", zei Bouterse destijds.

De autopsie van de lichamen vertelt een ander verhaal. Gebaseerd op de heftige verwondingen van alle mannen lijken ze lange tijd te zijn gemarteld voor ze uiteindelijk zijn vermoord. Ook is er een ooggetuigenverslag, want een van de mannen overleefde die nacht. Zijn naam is Fred Derby, een politicus en vakbondsman. Volgens hem zijn de slachtoffers verdeeld over twee groepen geëxecuteerd nadat ze op het kantoor van Bouterse door hemzelf als "vijanden van de revolutie" waren bestempeld.

De vijftien slachtoffers van de Decembermoorden:

Pas in 2000 wordt er een gerechtelijk onderzoek gestart naar de daders van de Decembermoorden. Het duurt nog eens zeven jaar voordat het proces daadwerkelijk begint. Naast Bouterse, die hoofdverdachte is, worden 25 andere mensen aangeklaagd.

In de jaren die volgen doet Bouterse er alles aan om het proces te traineren. In 2007 biedt hij bijvoorbeeld excuses aan voor de moorden, maar claimt hij ook politieke amnestie. Volgens hem was hij alleen "politiek verantwoordelijk", omdat er sprake zou zijn van een aanslag op zijn leven. Compleet onzinnig, zeggen nabestaanden.

"Vanaf het begin heb ik elke zitting bijgewoond", zegt Kamperveen. "In al die jaren is er zo veel bewijs tegen Bouterse gepresenteerd. We hebben heel lang gestreden en willen nu de straf uitgevoerd zien."