Verpakkingsvrije boodschappen slaan nog niet aan: 'Klant nog niet overtuigd'

Het is voorlopig einde verhaal voor de ambitieuze verpakkingsvrije online-supermarkt Pieter Pot. Het bedrijf werd deze week failliet verklaard, ondanks financiële reddingspogingen.

Het lukte de supermarkt niet om winst te maken. Het idee achter Pieter Pot (verpakkingsvrije boodschappen in glazen potten met statiegeld) trok te weinig klanten.

Volgens retailadviseur Tom Kikkert hebben de problemen bij Pieter Pot twee oorzaken. "Ze zijn uitgegaan van exponentiële groei om investeerders tevreden te houden. Dat past niet bij dit initiatief waarbij je klanten langzaam, stap voor stap, moet overtuigen om op herbruikbare verpakkingen over te stappen. Daarnaast is het nog altijd moeilijk om met verkoop van eten en drinken via internet geld te verdienen."

Kikkert denkt dat het idee kans van slagen heeft als de initiatiefnemers met een schone lei beginnen en daarbij de kosten laag houden met een veel kleinere groei van het klantenbestand. Pieter Pot-oprichter Jouri Schoemaker gaat er vooralsnog vanuit dat er een doorstart komt van het bedrijf.

'Weinig prikkel om te stoppen met plastic'

Niet alleen een kleine speler als Pieter Pot heeft zich de afgelopen jaren gericht op het verminderen van verpakkingsmateriaal. Ook grote supermarktketens zijn er druk mee aan het experimenteren.

Nu produceren alle supermarkten die aangesloten zijn bij branchevereniging CBL in een jaar 150 kiloton aan plastic verpakkingsmateriaal. Dat is het gewicht van ruwweg 30.000 olifanten. En dat is alleen nog maar de verpakking van de huismerken.

Daarom wil Albert Heijn minder verpakkingen in de winkel hebben. Dat probeert de supermarktketen onder andere door een wand met dispensers in de winkel te plaatsen: buizen waaruit klanten in een herbruikbaar potje producten als nootjes, couscous en muesli kunnen 'tappen'.

Zo'n wand heeft Albert Heijn inmiddels op vijf locaties, maar volgens het oorspronkelijke plan moesten dat er veel meer worden: vijftig stuks in 2023. Volgens retailexpert Kikkert is dat nog niet gelukt omdat consumenten wel bewuster worden, maar "nog een zetje in de goede richting" nodig hebben.

Supermarkt Lidl is er ook mee bezig en zegt te kijken naar een 'refill-systeem' om te testen of klanten het concept omarmen. "We vinden het hartstikke zonde dat je een goede fles wasmiddel na één keer gebruiken moet weggooien", zegt hoofd duurzaamheid Quirine de Weerd. Maar uiteindelijk heb je wel de klant nodig om zo'n concept te laten slagen, denkt ze.

In 2020 voorspelde Pieter Pot-oprichter Jouri Schoemaker nog dat stenen supermarkten binnen twee jaar ook met herbruikbare potten gingen werken voor de verkoop van hun producten.

Dat die voorspelling niet is uitgekomen, verbaast retailadviseur Kikkert niet. "Er is voor de huidige supermarkten nauwelijks een prikkel om te stoppen met plastic verpakkingen. Het huidige verdienmodel werkt voor de bestaande supermarkten en er is weinig ruimte voor nieuwkomers om iets anders te proberen."

Er zijn meer initiatieven om consumenten aan de verpakkingsvrije producten te krijgen. Dat zijn vaak kleine initiatieven, zoals de onlangs geopende winkel van Puur en Loos in Utrecht, ontstaan uit twee al bestaande ondernemingen in de stad. Ook 'groene' winkelketens als Ekoplaza zetten in op minder gebruik van plastic. Klanten van die winkels zijn vaak al meer bereid om na te denken over alternatieve verpakkingen met oog op het milieu.

Maar die initiatieven bereiken niet de grote groep die niet zo gericht is op duurzamer winkelen. "De kleine initiatieven hebben veel moeite om de gevestigde orde uit te dagen", zegt Kikkert. "Supermarkten gaan niet radicaal veranderen, tenzij de overheid ingrijpt of consumenten hogere eisen aan supermarkten stellen. De winkels moeten wel veranderen als klanten zeggen: 'Dit bevalt ons niet meer'."