Verkenner Ronald Plasterk adviseert de Tweede Kamer dat PVV, VVD, NSC en BBB een kabinet proberen te vormen. Dat is de uitkomst van de voorkeur die de meeste partijen hebben uitgesproken. Een logische andere optie is er volgens Plasterk niet.
"Ik denk ook dat het moet", zei hij in een toelichting. "Het land moet bestuurd worden." De vier moeten in "een korte informatieronde" onderzoeken of er overeenstemming kan worden bereikt "over een gezamenlijke basislijn".
Die basislijn bestaat uit "het waarborgen van de Grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat". Vervolgens, als de vier partijen hierover overeenstemming hebben bereikt, zouden zij moeten onderzoeken of er "een reëel perspectief is op het bereiken van overeenstemming" over een aantal inhoudelijke onderwerpen.
Plasterk noemt daarbij migratie, bestaanszekerheid, goed bestuur, internationaal beleid en ondernemingsklimaat, klimaat, stikstof, land- en tuinbouw en visserij. De korte informatieronde moet in december en januari worden uitgevoerd.
Zo breed mogelijk draagvlak
Voor de begeleiding van deze gesprekken moet een informateur worden benoemd. Die informateur gaat, als de vier partijen na de eerste twee fases genoeg aanleiding zien om door te gaan, ook gesprekken voeren met andere partijen in de Tweede Kamer "met als doel een zo breed mogelijk draagvlak per onderwerp te creëren in de Staten-Generaal en in de samenleving".
Dit is nodig omdat de vier partijen geen meerderheid hebben in de Eerste Kamer, en er mogelijk voor bepaalde plannen ook steun nodig is van andere partijen in de Tweede Kamer. Deze gesprekken in de derde fase moeten uitwijzen of er "een vorm van politieke samenwerking" mogelijk is die leidt tot "een stabiel kabinet".
Onduidelijk is nog tot wat voor kabinet dat moet gaan leiden. De VVD wil nog steeds alleen maar gedoogsteun leveren en geen bewindslieden, maar NSC haakt mogelijk af bij zo'n constructie.
Volwaardige Nederlandse burgers
Plasterk heeft ook alle gespreksverslagen met de fractievoorzitters openbaar gemaakt. Daarin is te lezen dat de meeste partijen een minderheidskabinet geen goede optie vinden. Geen enkele partij kondigt een totale blokkade van een PVV-VVD-NSC-BBB-kabinet aan.
Een paar opvallende zinnen uit de verslagen: "De heer Wilders verklaart desgevraagd dat hier woonachtige moslims die zich aan de Nederlandse wet- en regelgeving houden voor hem volwaardige Nederlandse burgers zijn."
En GL-PvdA-leider Timmermans "ziet zichzelf als leider van de oppositie". Timmermans laat verder aan Plasterk weten "dat hij het debat over de verkiezingsuitslag wil benutten om als Tweede Kamer een standpunt in te nemen over steun aan Oekraïne".
Overmorgen debatteert de Tweede Kamer over de verkiezingsuitslag en het verkennersadvies.
Verkenner Plasterk licht zijn advies toe:
