Rechtszaak El Ghazi raakt het hele voetbal: 'Geen duidelijk vergrijp'
Jady van Leusden
redacteur NOS Sport
Jady van Leusden
redacteur NOS Sport
Gaf Anwar El Ghazi gewoon zijn mening, of bracht hij zijn club in diskrediet? Die vraag staat centraal op 20 december - en niet vandaag al, zoals aanvankelijk de bedoeling was - tijdens de rechtszaak tussen de voetballer en FSV Mainz 05, dat hem een maand geleden ontsloeg na een controversiële post op sociale media over de oorlog tussen Israël en Hamas.
Die rechtszaak zal verstrekkende consequenties hebben voor de aanvaller zelf, maar mogelijk ook voor de rest van de voetbalwereld.
Allereerst de gevolgen voor El Ghazi zelf: de rechtszaak is van groot belang voor zijn voetbalseizoen. In de regels van wereldvoetbalbond FIFA staat dat voetballers in één seizoen voor maximaal twee clubs mogen spelen. El Ghazi speelde begin dit seizoen twee officiële wedstrijden voor PSV en kwam driemaal in actie voor Mainz.
Na 58 minuten einde seizoen?
Allemaal korte invalbeurten, maar toch lijkt zijn seizoen al voorbij. "Zo'n arbeidsverbod slaat eigenlijk nergens op", zegt Evgeniy Levchenko, voorzitter van de VVCS, de Vereniging van Contractspelers. De VVCS zal niet namens El Ghazi in actie komen, aangezien de aanvaller niet bij de vereniging aangesloten is.
Uitzonderingen op de regel van maximaal twee clubs per seizoen zijn schaars. Voetballen in een competitie die in het voorjaar start, zoals de Noorse of Zweedse, is mogelijk. Of bijvoorbeeld, wellicht het geval voor El Ghazi, als een speler op onjuiste gronden is ontslagen door een club. Al is die optie wel mede afhankelijk van de voetbalbonden.
"Maar een civiele rechter gaat in zijn juridische analyse geen rekening houden met het feit dat hij niet meer kan voetballen dit seizoen", reageert sportadvocaat Frans de Weger. De rechter zal volgens de advocaat een helder standpunt innemen over in hoeverre de vrijheid van meningsuiting hier van toepassing was.
Beladen woorden
El Ghazi werd half oktober geschorst omdat hij op sociale media de omstreden zin "From the river to the sea, Palestine will be free" had geschreven. In Duitsland ziet het ministerie van Binnenlandse Zaken die zin als een kenmerk van Hamas. De leus wordt onder meer door de Palestijnse terreurgroep gevoerd. De leus is ook in Nederland omstreden. Een meerderheid van de Tweede Kamer vindt de zin een uitspraak die de vernietiging van Israël propageert.
Het Duitse Openbaar Ministerie meldde een maand geleden onderzoek te gaan doen naar El Ghazi vanwege een "serieuze verdenking van het verstoren van de publieke orde door het goedkeuren van misdaden in combinatie met het aanzetten tot haat en het verspreiden daarvan".
De uitspraak in de rechtszaak zal ook voor andere spelers een precedent zijn voor het doen van politieke uitspraken.
Het opschrijven van de leus maakte de steunbetuiging van El Ghazi controversieel in Duitsland. "Er bestaan wellicht andere nationale sentimenten en de context van zo'n uitspraak weegt dan zwaar", zegt De Weger.
Volgens de advocaat kan een club spelers niet zomaar direct straffen met een ontslag voor het doen van politiek gevoelige uitspraken, "tenzij hij bijvoorbeeld expliciet had opgeroepen Hamas te steunen. Minder zware straffen, zoals een boete of waarschuwing, hadden ook gegeven kunnen worden".
De vraag is of de uitspraken van El Ghazi wel zo expliciet waren. De Weger legt uit hoe moeilijk en delicaat deze kwestie juridisch is, aangezien er nergens vastgelegd staat wat een speler wel of niet mag zeggen.
Ook in Duitsland, waar het rechtssysteem vergelijkbaar is met dat van Nederland: "Hier zou het in ieder geval niet snel een reden zijn voor een ontslag. Soms spelen er ook andere kwesties mee, bijvoorbeeld of er sprake is van een onderliggend arbeidsconflict."
Arbeidsconflict of niet, zeker is dat er de nodige ruis op de lijn zat. Zo nam El Ghazi publiekelijk afstand van een verklaring van zijn club. Volgens Mainz had de speler in diverse gesprekken met het bestuur berouw getoond en zich nadrukkelijk gedistantieerd van terrorisme.
De voormalig Oranje-international beweerde later dat die verklaring buiten hem om was uitgegaan. El Ghazi reageerde onder meer met: "Mijn sympathie ligt bij de onschuldige slachtoffers van dit conflict, ongeacht hun nationaliteit." Het tegenspreken van de verklaring van de club was mogelijk de druppel voor Mainz en volgens De Weger kan Mainz het als reden van ontslag aandragen in de rechtszaak.
Vrijheid van meningsuiting
Toch denkt De Weger dat El Ghazi het ontslag met succes kan aanvechten. "Met de vrijheid van meningsuiting in gedachten, maar een uitspraak zal erg afhankelijk zijn van hoe de rechter er zelf in staat", zegt hij.
Dolf Segaar, ook sportrechtadvocaat, is het daarmee eens. "Een duidelijk antwoord is er namelijk niet, want je uitspreken is geen duidelijk vergrijp, zoals bijvoorbeeld het delen van een bedrijfsgeheim wel is."
Contractuele afspraken zijn ook van belang in de rechtszaak. Een rondgang langs zaakwaarnemers leert dat politieke of religieuze afspraken nooit expliciet in een contract worden opgenomen. Wel vertellen de spelersmakelaars dat voetballers de clubs nooit in diskrediet mogen brengen of zich negatief mogen uitspreken over hun werkgever.
Levchenko plaatst kanttekeningen bij dit soort afspraken. Spelers moeten volgens hem de vrijheid hebben om zich uit te spreken, maar er moet geen ruimte zijn voor verkeerde interpretaties. "Nuance is altijd belangrijk bij dit soort gevoelige onderwerpen, anders kan het al snel verkeerd begrepen worden", legt hij uit.
De VVCS-voorzitter voegt eraan toe dat voetbalclubs afspraken proberen te maken over hoe spelers zich uitspreken in de media, ook in politieke discussies. Ze willen volgens de oud-voetballer voorkomen dat spelers impulsieve uitspraken doen. "Het heeft daarom wel gevolgen als uitingen tegen de waarden van de club ingaan."
De zaak-El Ghazi was wellicht mede vanwege die clubwaarden een lastige kwestie voor zijn ex-werkgever. Een van de oprichters van Mainz was de Joodse Eugen Salomon, wiens clubfuncties werden afgenomen door de nazi's in 1933. Salomon stierf in 1942 in een concentratiekamp.
Precedent voor voetballers
"Dit probleem reikt verder dan alleen het voetbal", vertelt advocaat Segaar. Vanwege de geschiedenis van Duitsland en Mainz waren de uitspraken over de oorlog Hamas-Israël extra hachelijk volgens de advocaat. Toch zegt het gevoel dat een ontslag na het doen van uitspraken scheef is. "Alleen als je het gezag van de club blijft ondermijnen, wordt het ook een andere zaak", sluit de jurist af.
De vraag is daarmee of El Ghazi's ontslag verbonden gaat worden aan de inhoud van zijn uitspraken of aan zijn gedrag jegens zijn ex-werkgever. "De uitslag zal in ieder geval ook voor andere spelers een precedent zijn voor het doen van politieke uitspraken", concludeert De Weger.
