Vuurbal van Athene gloeit vijf jaar later nog altijd na bij Ajax-fans: 'Je kon geen kant op'

Geen Ajacied die de vuurbal van Athene gauw vergeet. Zeker niet de fans die erbij waren in die verhitte Griekse Champions League-nacht van 27 november 2018.

AEK Athene-hooligans braken uit hun vak, renden de olympische sintelbaan op en gooiden vuurwerk en een molotovcocktail naar het uitvak van Ajax. De Griekse mobiele eenheid stond erbij en keek ernaar.

Toch zijn deze dagen zo'n zeshonderd Ajax-fans weer naar Athene gereisd. Voor het groepsduel van Ajax in de Europa League donderdagavond. Tegen AEK.

IJzeren pijpen

Fan Erik van den Boom ziet de AEK-aanhang nog zo door de hekken breken van hun thuisvak en richting het Ajax-vak komen, waar hij met twee vrienden en zijn vader braaf de warming-up volgt.

"Het is nooit weggegaan uit mijn geheugen. We hadden al redelijk wat Europese uitwedstrijden meegemaakt, maar dit was het toppunt. Die Griekse supporters kwamen met ijzeren pijpen en ander materiaal."

Rode fakkels landen in het uitvak, voorwerpen scheren over de hoofden van de Ajax-fans en een molotovcocktail ontploft net naast de glazen omheining. Een enorme vuurbal stijgt op, terwijl opgejutte Ajax-fans wegduiken.

Dat het grimmig kon worden, hadden ze wel verwacht, maar dat de politie zo laat ingrijpt, voorziet niemand. Van den Boom: "Het leek wel of de hooligans van AEK gewoon de macht hadden over het stadion."

Acht gewonden

Als de leden van de Griekse ME eindelijk in actie komen, zijn ze vooral druk met charges op de woedende maar machteloze Ajax-aanhang die fakkels teruggooit en waarvan ook een enkeling op de hekken is geklommen.

"De ME kwam van beneden en boven ons vak in. Je werd in elkaar geduwd. En wij konden het vak niet uit. Je kon geen kant op." Acht Ajax-supporters raken die avond gewond.

Aanvoerder Matthijs de Ligt, pas net 19 jaar, onderbreekt zijn warming-up en maant de fans tot rust. Maar de rest van de avond zit niemand rustig op zijn stoel. Van den Boom: "Je zat alleen maar te kijken naar de zijkant of er iets gebeurde, of dat er iets aan kwam."

"Schandalig" en "een soort vrijstaat", noemen directeur Edwin van der Sar en de supportersvereniging Ajax de taferelen in Athene. AEK biedt excuses aan. De UEFA start een onderzoek.

Net als vijf jaar geleden treft Ajax nu flinke voorzorgsmaatregelen voor afreizende fans. De club raadt aan (en dat is gebruikelijk voor wedstrijden met een hoger risico): laat niet zien dat je voor Ajax bent en laat je kinderen thuis. De bustransfer vanuit het centrum van Athene is verplicht. Anders kom je als fan het stadion niet in.

"Logisch", zegt Herjan Pullen, van Supportersvereniging Ajax. "De club wil eigen supporters niet in gevaar brengen." De club leerde van de ervaringen in Athene (2018) en Napels (2022), toen nietsvermoedende fans op straat zijn belaagd.

"Ajax heeft de kaartverkoop aangepast voor zowel Athene-uit als Marseille-uit", zegt Pullen. "Zodat supporters die geen of weinig ervaring hebben met Europese wedstrijden daar nu niet voor in aanmerking kwamen. Dat is uit veiligheid van supporters zo besloten. Zeker als je naar steden gaat waar dit soort dingen kunnen gebeuren."

Want inderdaad, een uitwedstrijd in Griekenland is zelden zonder risico. Vraag dat maar aan de Britse schrijver en journalist James Montague. Voor zijn boek 1312: Among the ultras bracht hij jaren underground door met 's werelds fanatiekste supportersgroepen in onder meer Argentinië, Italië en Indonesië. In Griekenland bezocht Montague de ultras van AEK en PAOK Saloniki.

Montague noemt het geweld dat de AEK-aanhang in 2018 gebruikte van een beangstigende orde. "In Europees voetbal zie je dat level van geweld in stadions niet. Het was een zeldzaam incident, want het geweld ín stadions neemt af. Dat is al sinds de jaren tachtig zo. Dankzij het ontwerp van stadions en politiehandhaving."

'Reflectie van maatschappij'

Buiten de stadions gaat het nog wel regelmatig mis, zoals begin augustus toen een AEK Athene-supporter werd doodgestoken bij een confrontatie met Dinamo Zagreb-fans. Geweldsincidenten met voetbalfans staan nooit op zichzelf, benadrukt Montague. "Het is een reflectie van iets dat in de maatschappij speelt." Ook in Griekenland.

"Griekenland is een behoorlijk ongelukkig land, al heel lang. De economische verwoesting van het land is iets wat weinig moderne Europese landen hebben meegemaakt in de laatste zeventig jaar. Je ziet veel van die frustratie, woede en verdeeldheid terugkomen in het voetbal."

"In het noorden, in Thessaloniki, is veel rancune tegenover het zuiden (Athene, red.)", legt Montague uit. "En je ziet veel politici en oligarchen daar gebruik van maken."

Als Griekse fans en clubs elkaar ontmoeten, gaat het niet alleen om twee teams die voetballen voor een titel. Het is een clash tussen extreme politieke overtuigingen of wereldbeelden. Ook in en rondom hoofdstad Athene, waar AEK, Panathinaikos en Olympiakos Piraeus elkaar de tent uit jagen.

De ultragroep van AEK, Original 21, is traditioneel links. Olympiakos is altijd meer nationalistisch geweest. En de ultras van Panathinaikos (Gate 13) zijn dan weer geen vrienden van AEK.

Volgens de politie gingen de avond voor AEK-Ajax in 2018 supporters van AEK en Panathinaikos elkaar te lijf met stokken en vuurwerk. Terwijl de harde supporterskern van Ajax (in elk geval destijds) nauwe banden had met fans van Panathinaikos.

"Om de ultracultuur te snappen, moet je begrijpen: de vijand van mijn vijand is mijn vriend", legt Montague uit. Waar supportersgroepen elkaar haten, ontstaan ook verbonden. "Dit is haast het fundament van de ultracultuur."

"Het ziet er soms misschien ongecontroleerd uit, maar vergis je niet: dit zijn zeer georganiseerde en hiërarchische organisaties."

In nieuw stadion

AEK en Ajax spelen hun duel donderdagavond niet in het olympisch stadion waar het in 2018 misging. De Grieken hebben sinds de zomer van 2022 een nieuw thuis, het Agia Sophia-stadion. Kleinschaliger, overzichtelijker en dichter op het veld.

"Het Nederlands elftal speelt er binnenkort tegen Griekenland", zegt Pullen. "Het stadion voldoet aan alle eisen binnen het moderne voetbal. Dat is een ander vertrekpunt dan het oude olympisch stadion van toen."