Kleine mosselen profiteren van 3D-geprinte riffen

• Francien Yntema

  redacteur Binnenland

Jonge mosselen in de Waddenzee hebben houvast aan 3D-geprinte, biologisch afbreekbare riffen. Dat blijkt uit een proef op het wad bij Texel. De onderzoekers hopen dat de riffen de groei van mosselbanken een handje kunnen helpen, want die banken zijn belangrijk voor de biodiversiteit. Natuurbeheerder Rijkswaterstaat wil de mosselbanken in de Waddenzee uitbreiden, maar niet alle deskundigen vinden dat zinvol.

"Eigenlijk imiteren we volwassen mosselbanken", zegt onderzoeker Tjisse van der Heide van het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee. "Bestaande mosselbanken bieden namelijk houvast en bescherming tegen rovers zoals garnalen, krabben en zeesterren. Daardoor overleven jonge mosselen makkelijker op zo'n bank dan op een kale zandbodem. Uiteindelijk moet het geprinte materiaal afbreken en een natuurlijke mosselbank overblijven."

Tellen en wegen

Afgelopen mei plaatste Van der Heide en zijn collega's zo'n dertig kunstriffen van ongeveer een halve vierkante meter op een wadplaat bij Texel. De riffen zijn gemaakt van biopolymeren; een soort biologisch afbreekbaar plastic. Er zitten holtes in waarin jonge mossels zich kunnen verschuilen. In een deel van de riffen verwerkten de onderzoekers kokostouw omdat de textuur daarvan lijkt op de draden waarmee volwassen mosselen elkaar vasthouden.

In het laboratorium tellen de onderzoekers de komende maanden hoeveel mosselen er in de riffen zitten en hoe zwaar ze zijn. "Maar ook met het blote oog zien we al dat het is gelukt om jonge mosseltjes zich hier te laten vestigen", zegt Van der Heide. "Het principe werkt dus, zowel voor de riffen die permanent onder water staan als de riffen die droogvielen met laag water."

Verslaggever Henrik-Willem Hofs ging mee de Waddenzee op om de 3D-geprinte mosselbanken te bekijken:

Mosselen spelen een belangrijke rol in de Waddenzee. Ze filteren zeewater en zijn een voedselbron voor garnalen, krabben, zeesterren en vogels. Ook zorgen ze voor diversiteit op de zeebodem. "In de zanderige bodem vind je veel wormen en schelpdieren die zich het wad ingraven," zegt Van der Heide. "Mosselen bouwen hun eigen landschap, waarop heel andere soorten groeien zoals anemonen en zeepokken."

Voor de mosselbanken onder het wateroppervlak verplicht Europese wetgeving om te streven naar "een toename van het aandeel oude mosselbanken". Als natuurbeheerder van de Waddenzee zoekt Rijkswaterstaat naar maatregelen om onder water méér meerjarige mosselbanken te creëren. Enerzijds vanwege de Europese wetgeving, anderzijds omdat Rijkswaterstaat streeft naar "een robuust en klimaatbestendig ecosysteem", zegt een woordvoerder.

Op dit moment breiden de mosselbanken zich niet uit. Op een deel van de banken wordt nog op jonge mosselen gevist en schelpdieronderzoeker Karin Troost van Wageningen Marine Research monitort de 'ondergedoken' mosselbanken twee keer per jaar in opdracht van de mosselvisserijsector. "Het totale gewicht van de mosselen varieert van jaar tot jaar, maar de mosselbanken zijn relatief stabiel sinds de monitoring in 1992 startte."

Het liefst wil Rijkswaterstaat dat de mosselbanken zich op natuurlijke wijze verder ontwikkelen. Daarbij zou onder meer 'minder bodemberoering' helpen, zegt de woordvoerder. Oftewel: minder visserij op de bodem. Rijkswaterstaat overweegt zogenoemd 'actief herstel' pas als er geen natuurlijke ontwikkeling mogelijk is of als die niet snel genoeg gaat. Daarom volgt de organisatie het onderzoek van Van der Heide met interesse.

Schelpdieronderzoeker Troost is kritisch over de kunstmatige riffen. "Waarom ga je met niet-natuurlijke materialen knutselen in een natuurgebied? Er is genoeg harde ondergrond waaraan mosselen kunnen hechten. Bovendien houdt de mosselpopulatie onder het wateroppervlak zichzelf in stand. Er ligt een wettelijke opgave om mosselbanken ouder te laten worden, maar niet om meer mosselbanken te maken dan er nu zijn."

Van der Heide onderzoekt of de natuurlijke processen versneld kunnen worden en als kustecoloog vindt hij uitbreiding van de mosselbanken bovendien belangrijk. "Die banken zijn inderdaad stabiel, maar dat is in de huidige situatie. Zonder bevissing zou het oppervlak vrijwel zeker groter zijn en je wilt toe naar mosselbanken zoals ze van nature kunnen voorkomen in de Waddenzee."

Volgend jaar test hij opnieuw 3D-geprinte riffen in zee. "We zien nu dat de riffen met kokostouw en met de kleine holtes het aantrekkelijkst zijn voor de mosseltjes. Op basis daarvan kunnen we het ontwerp verfijnen." Bovendien wil Van der Heide de opgedane kennis wereldwijd toepassen voor het herstel van bedreigde schepdierriffen.