VS geeft naziroofkunst na jaren terug aan nazaten Joodse verzamelaar

De VS heeft zeven kunstwerken teruggegeven aan de nazaten van de Joodse kunstverzamelaar Fritz Grünbaum, die in 1941 werd vermoord in concentratiekamp Dachau. De familie van de omgebrachte Joodse cabaretier heeft ruim een kwart eeuw via allerlei rechtszaken geprobeerd om de zeven werken van de Oostenrijkse expressionist Egon Schiele terug te krijgen.

"Dit heeft een ontzettend grote betekenis in onze wereld", reageert Thimothy Reif (64), een van de erfgenamen van Grünbaum, tegenover The New York Times. "Het zet de toon en bepaalt de agenda voor alle toekomstige zaken", ging hij verder, verwijzend naar de rechtszaken die nazaten van vermoorde Joden nog kunnen beginnen om erfstukken terug te krijgen die door de nazi's zijn geroofd.

De kunstwerken zijn bij een ceremonie bij het Openbaar Ministerie in Manhattan overhandigd aan de familie van Grünbaum. Officier van justitie Bragg sprak van een historische overdracht. De waarde van de werken ligt tussen de 780.000 dollar en 2,75 miljoen dollar. Naar verwachting zal een deel later worden geveild.

Museum of Modern Art

Grünbaum had in totaal 81 kunstwerken van Egon Schiele, wiens werk door de nazi's was bestempeld als Entartete Kunst (ontaarde of gedegenereerde kunst). Zijn echtgenote Elisabeth was na zijn arrestatie in 1938 door de nazi's onder druk gezet om de collectie te overhandigen. Later, hoogstwaarschijnlijk in 1942, is Elisabeth ook vermoord. De kunst werd door de nazi's verkocht en is daarna nog jaren verhandeld.

Het OM in Manhattan raakte afgelopen december nauw bij de zaak betrokken. In 2018 had een rechter in een civiele zaak geoordeeld dat de geroofde stukken nooit door Grünbaum waren verkocht of weggegeven voor zijn dood, waarmee zijn nazaten dus de rechtmatige eigenaar zijn. Uit onderzoek bleek later dat de zeven werken door een handelaar in Manhattan waren verkocht, waarmee het OM daar er dus een zaak van kon maken.

Toen het OM bij privéverzamelaars en beroemde musea als het Museum of Modern Art (MoMA) en de Morgan Library & Museum aanklopte met de boodschap dat de tekeningen gestolen waren, gaven die de stukken vrijwillig op. "We geven deze prachtige werken, deze tekeningen, terug aan hun rechtmatige eigenaren, de familie", aldus openbaar aanklager Bragg. "Deze ongelooflijke kunstcollectie is gestolen door het nazi-regime."

Hoogheilige Dagen

Nazaat Timothy Reif reageerde verder kort maar dankbaar op de teruggave. "Dit herstel laat opnieuw zien dat de grootste massamoord uit de geschiedenis lange tijd de grootste massaroof uit de geschiedenis heeft verhuld." Een andere nazaat, David Fraenkel, vond het mooi dat de werken zijn teruggegeven tijdens de Hoogheilige Dagen, de belangrijkste dagen van het joodse jaar. "De timing is voortreffelijk."