Meer gezakte leerlingen: dat merken ze in het volwassenenonderwijs

• Sophie Moerland

  redacteur Binnenland

Twee of drie examenvakken herkansen zonder dat je het hele jaar opnieuw hoeft te doen. Deze route in het voortgezet volwassenenonderwijs, vavo, lijkt dit jaar populairder nu meer leerlingen zijn gezakt.

Een derde van de mbo's die vavo aanbieden laat aan de MBO Raad weten een stijging ten opzichte van vorig jaar te zien. Dat zijn voor een groot deel leerlingen die zijn gezakt en niet het hele jaar opnieuw willen doen.

Het aantal leerlingen dat dit jaar na de examens de vlag kon uithangen lag lager dan vóór de coronaperiode. Dit jaar slaagde 89 procent van de leerlingen in het regulier voortgezet onderwijs. In 2019 en 2018 was dat in beide jaren 92 procent.

Na drie coronajaren met versoepelingen kregen leerlingen dit jaar voor het eerst weer te maken met het reguliere eindexamen. Tijdens corona konden leerlingen een vak wegstrepen en er waren extra herkansingsmogelijkheden. In 2020 vonden er geen eindexamens plaats en slaagden bijna alle leerlingen.

Mbo's zagen die hogere slagingspercentages de afgelopen jaren terug in een daling van het aantal vavo-leerlingen. Normaal schommelt dat rond de 16.000. In 2020 zakte het aantal leerlingen naar 10.000. Ook in de jaren daarna lagen die aantallen lager dan voor corona.

Gebrek aan motivatie

Op Firda, een mbo met scholen in Friesland en Flevoland, hebben ze op het vavo nu meer aanmeldingen dan voor corona. De onderwijsinstelling begint dit jaar met 475 leerlingen. Dat hadden er meer kunnen zijn; Firda moest leerlingen afbellen omdat er voor hen geen plek was. "We hadden wel op een hogere instroom gerekend, maar dat het er zo veel waren, konden we niet bevatten", zegt teamleider Willechien van Berkum.

Het overgrote deel van de groep is gezakt en wil enkele examenvakken herkansen in plaats van het hele jaar overdoen. Bij veel leerlingen gaat het om vier vakken, normaal gesproken zijn dat er twee of drie. Bij de intakegesprekken gaven leerlingen aan dat onderwijs in coronatijd voor motivatieproblemen heeft gezorgd.

Hoogleraar pedagogische wetenschappen Susan Branje herkent het gebrek aan intrinsieke motivatie bij leerlingen. Het was voor middelbare scholen vóór corona al lastig om hun leerlingen te motiveren. Door het onderwijs op afstand en de ontstane achterstanden, bleek dit voor veel leerlingen nog moelijker.

De grootste groep leerlingen op Firda komt van de havo. Wat volgens Van Berkum opvalt, is dat veel havoleerlingen gezakt zijn op aardrijkskunde. Vorig jaar waren twee aardrijkskundeklassen havo, dit jaar zijn dat er vier. Ook zijn er grote klassen economie en bedrijfseconomie. Na de havisten vormen vmbo'ers de grootste groep. Daar is voor het eerst een volle biologieklas.

VAVO Haaglanden van ROC Mondriaan in Den Haag zag vlak voor de zomervakantie een sterke toename in de aanmeldingen. In totaal zijn het er 850. Vlak voor de vakantie werd de aanmelding gesloten omdat gevreesd werd niet alle leerlingen te kunnen ontvangen. De onderwijsinstelling ziet in vergelijking met vorig jaar een stijging van rond de 50 procent, zegt onderwijsdirecteur Maarten Bonarius.

Extra druk op docenten

Het was voor de mbo-instelling lastig inschatten hoeveel leerlingen daadwerkelijk zouden beginnen. Scholieren melden zich pas aan als ze zeker weten dat ze zijn gezakt. Dat is voor een deel van hen na de uitslag van de herkansingen in juli. De formatie op de school was toen al rond en extra docenten zijn niet makkelijk te vinden.

Dat legt extra druk op de docenten, zegt Van Berkum. "Ik heb heel lieve collega's die allemaal bereid zijn extra te komen werken. Dit gaat allemaal nog net. Maar op een gegeven moment houdt het op. De docent moet genoeg aandacht aan de leerling kunnen geven en lessen kunnen voorbereiden. Dat is hier belangrijk".

Van Berkum verwacht volgend jaar opnieuw een piek in de aanmeldingen. Daarna denkt ze dat het coronaeffect afneemt. Al vermoedt ze dat het voortgezet volwassenenonderwijs wel in trek zal blijven.

Naast het coronaeffect speelt ook het 'drempelloos doorstromen' mee in de stijging, denkt de MBO Raad. Sinds 2020 hoeven vmbo'ers en havisten niet langer een bepaald gemiddelde te scoren om door te kunnen stromen. "Hierdoor kiezen jongeren die beter op hun plek zijn op het mbo voor de havo. Ze haken uiteindelijk zonder diploma af. Dat halen ze alsnog in het volwassenenonderwijs."