Handboek hooggerechtshof India: vrouwen geen 'huisvrouw' of 'hoer' in rechtbank

Vrouw van lichte zeden, verleidster, kuise vrouw en carrièrevrouw. Het zijn zomaar een paar van de stereotype termen die regelmatig vallen in Indiase rechtbanken, al dan niet bedoeld om het oordeel te beïnvloeden. Een nieuw handboek voor rechters moet hier verandering in brengen.

Veel stereotypes worden onbedoeld gebruikt in rechtbanken, zei opperrechter Dhananjaya Y. Chandrachud tijdens de officiële lancering van het handboek deze week.

Het gaat niet alleen om termen, maar ook om valse aannames. Dat vrouwen emotioneel zijn en niet logisch kunnen nadenken, bijvoorbeeld. Dat jonge en ongetrouwde vrouwen geen belangrijke beslissingen over hun eigen leven kunnen nemen. Of dat het enkel de verantwoordelijkheid van vrouwen is om voor oudere familieleden te zorgen.

Oude denkbeelden

Het handboek komt met alternatieve termen. In plaats van 'overspelige vrouw' zou moeten worden gesproken van 'een vrouw die een seksuele relatie buiten het huwelijk heeft'. In plaats van 'prostituee' wordt 'sekswerker' voorgesteld. En de termen 'verleidster', 'kuise vrouw', 'carrièrevrouw' en 'slet' kunnen allemaal worden vervangen door simpelweg het woord 'vrouw'. Een 'echtgenote' moet gewoon dusdanig worden omschreven en bijwoorden als 'plichtsgetrouw', 'trouw' en 'gehoorzaam' kunnen achterwege worden gelaten.

Meerdere van de 31 pagina's, ingezien door onder meer nieuwssite The Wire, gaan specifiek in op seksueel geweld. Vaak hebben politieagenten, advocaten en rechters nog denkbeelden die gerechtigheid in zulke zaken in de weg staan. Het handboek benoemt onder meer dat de kledingkeus van een vrouw of haar keus alcohol te drinken niets zegt over haar bereidheid tot seksuele handelingen.

Ook maakt het handboek rechters duidelijk dat het absoluut fout is om aan te nemen dat sekswerkers, transgenders of vrouwen die geen maagd zijn niet verkracht kunnen worden of dat slachtoffers altijd meteen een aanklacht indienen.

Verder worden slachtoffers van zogenoemde lagere kaste vaak onterecht niet geloofd wanneer zij daders van een zogenoemde hogere kaste aanwijzen, vanwege het stereotype dat mensen van hogere kaste nooit iemand van lagere kaste zouden aanraken. Het handboek legt uit dat seksueel geweld vaak als machtsmiddel wordt gebruikt.

Trouwen met de dader

In de nasleep van een gewelddadige groepsverkrachting en moord werd in 2013 de Indiase wet aangepast. De strafmaat voor verkrachting ging omhoog, de definitie van verkrachting werd uitgebreid en agenten die weigeren om een melding van seksueel geweld te registreren zijn strafbaar. Ook werd de beruchte tweevingertest verboden. Die zou moeten aantonen of het slachtoffer vaker seks heeft met de implicatie dat verkrachting in dat geval minder waarschijnlijk zou zijn.

Maar denkbeelden zijn hardnekkig gebleken. Studies van onder meer Human Rights Watch concludeerden in de afgelopen jaren dat de tweevingertest nog steeds wordt uitgevoerd. Het is niet ongewoon dat de politie een slachtoffer probeert te overtuigen met de dader te trouwen, in plaats van een klacht te registeren.

Enthousiaste reacties

Het handboek is een initiatief van opperrechter Chandrachud, die in maart bekendmaakte hier al een aantal jaar mee bezig te zijn. "Als we niet open zijn over deze aspecten, is het moeilijk om ons als maatschappij te ontwikkelen", zei hij toen. De tekst werd geschreven door een commissie van voormalig rechters en academici.

"Het Indiase rechtssysteem moet de diepgewortelde impact van genderstereotypen erkennen en zich actief inzetten het denken, de besluitvorming en het schrijven hier volledig van te ontdoen", zo is te lezen in het handboek.

Op sociale media kwamen veel enthousiaste reacties van advocaten en activisten. "Het document is té belangrijk om te beperken tot de juridische wereld", schreef advocaat Shyel Trehan in een opiniestuk in de krant Hindustan Times. "Het is een essentiële tekst voor het grotere publiek." Ze suggereert het ook op scholen en binnen bedrijven te introduceren. "De centrale boodschap is van toepassing op iedereen."