Hoe hiphop in 50 jaar vanuit The Bronx ook Nederland veroverde
DJ Kool Herc ontketende precies een halve eeuw geleden in New York een muzikale revolutie. Op een zomerfeestje in The Bronx mixte hij provisorisch beats van twee platen aan elkaar. De 'Back to School Jam' wordt gezien als het startschot van de subcultuur hiphop.
In 50 jaar tijd is hiphop uitgegroeid tot een van de populairste muziekgenres ter wereld. Ook de Nederlandse scene, die zo'n 40 jaar bestaat, heeft die transformatie doorgemaakt. "Ik vind het echt mooi, een soort droomvlucht", zegt Extince. De 55-jarige rapper uit Oosterhout is een van de pioniers in Nederland.
Rappers van eigen bodem scoren hoog in Nederlandse streaminglijsten. In 2021 waren vier van de vijf meest beluisterde artiesten op Spotify Nederlandse rappers. "Met de komst van streaming werd duidelijk hoe groot het was", zegt platenbaas Vincent Patty, ook bekend als rapper onder de naam Jiggy Djé, over Nederlandse hiphop. "Daarvoor was het ook al groot, maar veel moeilijker om te meten."
Drumsolo's mixen
Terug naar het begin: Clive Campbell, oftewel DJ Kool Herc, noemde zijn mixtechniek de Merry-Go-Round. Zodra de drumsolo op de ene plaat voorbij was, wisselde hij naar de andere. "Hij gebruikte twee losse draaitafels, elk aangesloten op eigen luidsprekers, omdat er nog geen mixer was", legt Extince uit.
DJ Kool Herc legt in deze video uit hoe het werkt:
Zo creëerde de 18-jarige dj een doorlopende drum groove waarover hij ritmisch teksten rijmde. Later werd dit rappen genoemd, gedaan door een master of ceremonies (MC).
Vier elementen
De vorming van hiphop was een geleidelijk proces waarbij artiesten als Grandmaster Flash, Afrika Bambaataa en DJ Kool Herc hoofdrolspelers zijn geweest. Samen met breakdance en graffiti vormen dj'en en MC'ing de vier elementen van hiphop.
Rappers Delight van The Sugar Hill Gang (1979) werd de eerste hit. "Dat was mijn kennismaking", herinnert Extince zich. "Maar het begon voor mij pas echt met het album The Message van Grandmaster Flash and the Furious Five (1982). Die albumhoes was het eerste beeld dat ik zag van hiphop. Alleen wist ik toen nog niet dat het zo heette."
Het legendarische album gaf hiphop een nieuwe dimensie. De teksten gaan over verwaarloosde buurten, sociale problemen, drugs, criminaliteit en geweld. "Rap is het CNN voor zwart Amerika", zo omschreef Chuck D van Public Enemy het.
'Wat hoor ik toch?'
Op het album is ook scratchen te horen. Dit met de hand verschuiven van een draaiende plaat veroorzaakte een futuristisch geluid, weet Extince nog goed. "Wat hoor ik toch voor instrument? Eerst dachten we dat mensen met de rits van een trainingsjack speelden, maar het geluid klonk op elke plaat weer anders." Het kwartje viel pas toen hij op video een dj zag scratchen.
Via tv leerde Peter Kops, zoals hij in het dagelijks leven heet, ook over het bestaan van de andere hiphopelementen. Hij zag begin jaren 80 de Nederlandse breakdancegroep Electric Boogiemen optreden bij Sonja Barend. "Dat was belangrijk, want toen kreeg de muziek meer dimensie."
Alex and the City Crew, een andere Nederlandse breakdancegroep, zie je hier in de tv-uitzending van Ivo Niehe in 1983:
De uit de VS overgewaaide rage zorgde ervoor dat steeds meer jongeren gingen rappen. Zo ook de Nederlanders MC Miker G en DJ Sven, die in 1986 een internationale hit scoorden met Holiday Rap.
Extince had het jaar erna een hitje in Nederland met zijn single The Milkshake Rap. Hij trad ermee op in de tv-show van Paul de Leeuw:
"Ik kijk er met veel plezier op terug", zegt Extince. In die jaren waren al rappers actief in het Nederlands en in 1992 werd het eerste nederhopalbum uitgebracht: Osdorp Stijl door het Amsterdamse Osdorp Posse. Extince ging ook over op het Nederlands en rapte samen met Osdorp Posse in Turbotaal.
In de jaren 90 was Engelstalige hiphop hier al lang en breed mainstream. "Het rappen, dansen, dj'en, graffiti: de hele cultuur was bij ons op school te vinden", zegt platenbaas Patty alias Jiggy Djé uit Amersfoort.
Via cassettebandjes en radioshows als Villa 65 kreeg hij meer Nederlandse rappers te horen. "Het piekte allemaal rond dezelfde tijd. Je had een hele beweging in Rotterdam, met bijvoorbeeld Committee Gunmen, en Osdorp Posse op hun hoogtepunt en Extince."
Al in 2003 op Lowlands
Vanaf het nieuwe millennium ging het rap met de nederhop. Acts variërend van Opgezwolle tot Ali B kwamen in de hitlijsten. "Het is dit jaar precies twintig jaar geleden dat ik voor het eerst met een groep op Lowlands stond", herinnert Patty zich zijn tijd met hiphopformatie DAC. "En er waren meerdere groepen die er toen stonden. Het voelde al heel groot."
Veel van wat Nederlandse rappers destijds uitbrachten, was volgens hem niet of moeilijk te vinden in cd-winkels. "Streaming heeft laten zien dat er veel consumenten waren die in de retail niet werden bediend."
Als directeur van labels Top Notch en Noah's Ark werkt Patty ook met de nieuwste lichting rappers. Soms zijn die 19 jaar oud en "weten ze al niet wat Opgezwolle was, of zelfs wat The Opposites was. Het is mooi om te zien dat zij hiphop oppakken waar ze het ontdekten, en er weer iets nieuws aan toevoegen." Net als alle generaties na DJ Kool Herc.
