Hitlijsten vergane glorie of springlevend? 'We meten nu beter dan ooit'

• Hans Vermeulen

Vrijwel iedereen herinnert zich de hits uit zijn jeugd. Hele generaties groeiden op met een gedeelde soundtrack. Maar met een steeds meer versnipperd media-aanbod lijkt die soundtrack steeds individueler te worden. Nog altijd telt de Top 40 wekelijks af van veertig naar één, maar in hoeverre is het nog daadwerkelijk een lijst die de smaak van Nederland weergeeft?

Experts zijn het erover eens dat de huidige Top 40, die zich nog altijd profileert als "de enige echte hitlijst", niet meer te vergelijken is met de lijsten zoals die halverwege jaren 60 begonnen. Fysieke singles, jarenlang de basis van de hitlijst, worden niet meer verkocht. De huidige Top 40 wordt samengesteld op basis van airplay (het aantal keer dat een nummer op de radio te horen is), streaming en trends in social media. Alleen is het de vraag wat dat nog zegt over de populariteit.

"Hitlijsten zijn een stuk betrouwbaarder dan in de beginjaren", zegt Rob Ester, head of music bij radiostation Qmusic, dat wekelijks de Top 40 uitzendt. "Vroeger werd een aantal platenzaken gebeld om te vragen welke nummers er populair waren, en dat was het dan."

"Er was toen ook een veel smaller media-aanbod", zegt Niels Aalberts, eindredacteur bij VPRO's 3voor12. Sociale media bestonden nog niet en er waren aanzienlijk minder radiozenders. Daardoor hadden omroepen en radio-dj's veel invloed. "Zij draaiden, dus zij bepaalden."

Volgens Ester wordt de populariteit van singles tegenwoordig veel beter gemeten: "Vroeger wisten we alleen hoe vaak een nummer verkocht was. Of het vervolgens grijsgedraaid werd of direct in de kast verdween, wisten we niet. Dankzij cijfers van Spotify en streamingdiensten als Youtube weten we nu ook hoe vaak dat nummer daadwerkelijk gedraaid wordt. We zien dus nu veel beter wat mensen leuk vinden."

Aalberts betwijfelt dat laatste: "Door de grote versnippering kun je nauwelijks meer spreken van een universele hit. Wat groot is op TikTok of vaak wordt afgespeeld op YouTube staat niet per se hoog genoteerd in de Top 40. Een artiest als Kendrick Lamar heeft nog nooit een grote hit in de Top 40 gehad, maar verkoopt wel lachend een paar keer de Ziggo Dome uit."

Volgens hem is het ook maar de vraag wat de luistercijfers van Spotify betekenen: "Als een nummer een miljoen keer is gedraaid, zijn dat dan een miljoen unieke luisteraars, of bijvoorbeeld 50.000 mensen die het nummer ieder twintig keer afgespeeld hebben? Dat maakt nogal verschil."

Weinig Nederlandstalige hiphop

Hoewel niet op regelmatige basis, krijgt Qmusic zo nu en dan ook inzicht in die cijfers, zegt Ester. Daaruit blijkt dat bijvoorbeeld Nederlandstalige hiphop relatief vaker door een kleinere groep mensen beluisterd wordt.

Nederlandstalige hiphop neemt überhaupt een aparte plek in het muzieklandschap in. Hoewel het genre veelvuldig in de Spotifylijstjes voorkomt, komen deze nummers vaak slecht uit testen onder luisteraars van de radiostations. Die draaien het daarom minder. "En omdat je voor een hitnotering nou eenmaal ook airplay nodig hebt, bereiken deze nummers soms niet de Top 40", aldus Ester.

"Dat zie je ook bij een nummer als Engelbewaarder van Marco Schuitmaker, dat wij hebben uitgebracht", zegt Floris Janssen, manager van platenmaatschappij 8ball. "Dat is razend populair en stond tijden op nummer 1 in de Nederlandse Spotify top 50. Maar in de top 40 zal het die positie niet halen. Alleen omdat de radiostations het weinig draaien."

Ook op YouTube is 'Engelbewaarder' populair, de officiële videoclip van het nummer werd er al bijna zes miljoen keer bekeken:

Toch zijn hitlijsten tegenwoordig juist door de combinatie van streamingcijfers en airplay betrouwbaarder dan ooit, zegt Ester. "Dat wordt goed onderzocht." En ook naar de smaak van de luisteraars doet Qmusic regelmatig onderzoek. "De uitslagen daarvan bevestigen dat we goed zitten."

Ondanks zijn kanttekeningen bij de samenstelling van de lijst, is een nummer 1-hit volgens Floris Janssen van 8ball nog steeds belangrijk. "Voor ons als industrie is streaming het belangrijkst, maar artiesten beschouwen een nummer 1-hit in een 'traditionele' hitlijst toch als het ultieme, een mijlpaal."

Bovendien heeft het ook zijn waarde als marketingtool: "Artiesten en de platenmaatschappijen delen het op hun socials als hun nummer op 1 staat, waarmee we weer aandacht genereren van bijvoorbeeld RTL Boulevard en Shownieuws. Daardoor blijf je langer relevant."

"De kracht van lijstjes is hoe dan ook ongeëvenaard", onderstreept Aalberts. "Mensen zijn er dol op. Dat zie je ook aan de Top 2000". Janssen: "Er is weinig leuker dan met vrienden over dit soort lijstjes te discussiëren. Dat zal altijd blijven. Lijstjes zijn geweldig."