Zweden wil geen immigratieland meer zijn: 'Belasting op de verzorgingsstaat'
Een week nadat het Nederlandse kabinet erover viel, wordt het inperken van gezinshereniging in Zweden juist doorgezet. De Zweedse regering toetst een wetsvoorstel waarmee het land een verblijfsvergunning kan weigeren als de partner jonger is dan 21 jaar. Ook moeten de regels voor nareizende kinderen worden aangescherpt.
Het is onderdeel van een anti-immigratiecampagne waarmee Zweden het imago van gastvrij immigratieland van zich af wil schudden. Andere voorgenomen maatregelen zijn het terugbrengen van het aantal opgevangen vluchtelingen naar het absolute EU-minimum en een soberder opvang van asielzoekers.
Lange tijd presenteerde het land zich juist trots als de zoete inval. Zweden, dat ruim 200 jaar vrede kent, moest een veilige haven zijn voor mensen op de vlucht voor oorlog. Ruim 26 procent van de inwoners heeft een migratieachtergrond. Maar de laatste tien jaar is het migratiedebat er veranderd.
De discussie richt zich voornamelijk op de integratie van nieuwkomers. Bovengemiddeld hoge werkloosheid, taalachterstand, en segregatie in wijken, op scholen en de arbeidsmarkt hebben voor hen geleid tot een afstand tot de Zweedse maatschappij. Partijen links en rechts bestempelen het integratiebeleid als mislukt.
'Humanitair, niet humanistisch'
"Het is een zelfgecreëerd probleem", zegt Torbjörn Sjöström, directeur van marktonderzoeksbureau Novus. Hoewel het land veel mensen opnam, ontbrak het aan de infrastructuur om mensen te helpen integreren. "Vluchtelingen die in hun land tegenover elkaar stonden, werden nu ineens buren."
Nieuwkomers komen moeilijk aan een baan als ze geen Zweeds spreken, maar taallessen en ander onderwijs waren ondermaats. "We vingen mensen op die het moeilijk hadden, maar lieten ze niet deelnemen aan de maatschappij. Dat is misschien wel humanitair, maar niet humanistisch", zegt Sjöström.
Onder de bevolking is er de vrees dat regelingen om goed voor vluchtelingen te zorgen ten koste gaan van sociale voorzieningen. Sjörström: "Mensen die asiel krijgen hebben recht op uitkeringen. Bedenk je dat elk kind uit een oorlogsgebied zo'n zes onderzoeken voor zijn kiezen krijgt. Uit Afghanistan alleen al komen 10.000 kinderen, dat kost veel geld. Voor veel mensen voelt dat geld uitgeven zonder te investeren in integratie als een te grote belasting op de verzorgingsstaat."
En dus wil de regering, naast een inperking van het aantal migranten, een nieuwe verhouding tussen land en immigrant. Wie in Zweden wil wonen, moet moeite doen om onderdeel te worden van de maatschappij. Onderdeel van dat sociaal contract is het verplichten van taallessen en een inburgeringsexamen.
Voor arbeidsmigranten wordt het minimumsalaris verdubbeld, op papier om zichzelf te onderhouden en uitbuiting te voorkomen. Maar in praktijk is dat ook een manier om laaggeschoolde arbeidsmigratie te ontmoedigen. Het socialezekerheidsstelsel is niet langer vanzelfsprekend voor nieuwkomers: voorzieningen moeten ze geleidelijk verdienen, door te werken en belasting te betalen.
De doelstelling van deze maatregelen is een snellere integratie. "Ook al gaat die in vergelijking met andere landen relatief goed", zegt Pieter Bevelander, directeur van het instituut voor migratiestudies in Malmö. De meeste migranten in Zweden integreren snel, stelt hij, "Van de asielzoekers is 60 tot 75 procent binnen tien jaar aan het werk. Maar in de ogen van de bevolking gaat dat niet snel genoeg."
In dat opzicht verschilt Zweden niet meer van de rest van de wereld. Kijk naar Trump, Brexit en Meloni: de migrant geldt als zondebok.
Bevelander, zelf uit Nederland geëmigreerd naar Zweden, ziet de maatregelen ook als onderdeel van de koers die het land vaart sinds de extreemrechtse Zweden Democraten gedoogsteun leveren aan de regering. De Zweden Democraten zien het immigratiebeleid als de belangrijkste oorzaak van het bendegeweld waar het land mee kampt. "In dat opzicht verschilt Zweden niet meer zozeer van de rest van de wereld. Kijk naar Trump, Brexit en Meloni: de migrant geldt als zondebok", zegt Bevelander.
Het beleid wordt breed gesteund, niet alleen door de Zweden Democraten. Veel van de strengere wetgeving werd namelijk al eerder door sociaaldemocratische voorgangers van de huidige regering bedacht.
Mogelijke risico's
Volgens Bevelander is het nog maar de vraag of de nieuwe regels ook gaan werken. Hij wijst erop dat het juist mensen met een lagere sociaaleconomische status zijn die moeite hebben om aan deze strengere integratie-eisen te voldoen.
Dat brengt ook risico's met zich mee: arbeidsmigratie voor laaggeschoold werk dat de hoogopgeleide bevolking niet wil doen wordt lastiger. En dat terwijl Zweden sneller vergrijst dan andere Europese landen. "Maar doorgaan op de oude manier, was voor niemand een optie", zegt Sjörström. "Ten opzichte van tien jaar geleden is het al makkelijker voor mensen om een baan te vinden. Maar er is zo lang niets gedaan, dat los je niet zomaar op met wat maatregelen."
