BBB zet verkiezingswinst om in bestuursdeelname, maar ‘geen boerenrevolutie’

De BoerBurgerBeweging (BBB) bestuurt de komende jaren in tien provincies mee en de partij heeft bijna overal de portefeuille landbouw binnengehaald. De coalitieakkoorden ademen veel steun voor boeren, maar radicale, concrete ingrepen ontbreken, blijkt uit een inventarisatie.

Donderdag wordt in Friesland het voorlaatste provinciale akkoord gepresenteerd. Alleen in Noord-Brabant lopen de onderhandelingen nog, nadat die half juni tussen BBB, VVD, GroenLinks en PvdA waren geklapt. In deze provincie wordt verder gepraat zonder BBB.

Vooralsnog is de partij alleen in Utrecht definitief buiten de coalitie gevallen, die daar wordt gevormd door GroenLinks, VVD, D66, CDA en PvdA.

Samenwerking met diverse partijen

Het is een groot verschil met Forum voor Democratie, vier jaar geleden nog de grote winnaar bij de provinciale statenverkiezingen. FvD bestuurde de afgelopen jaren alleen even mee in Noord-Brabant, een college dat voortijdig ten val kwam. In Limburg leverde de partij een gedeputeerde aan een zogeheten 'extraparlementair college', waarbij per onderwerp naar wisselende meerderheden wordt gezocht. Voor een 'normaal' college was er in Limburg onvoldoende steun.

In Flevoland, Friesland, Zeeland en Gelderland werkt BBB de komende jaren samen in (vooral) rechtse colleges. In Limburg, Zuid- en Noord-Holland, Drenthe, Overijssel en Groningen zijn brede centrumcoalities gevormd, waarin ook wordt samengewerkt met partijen als GroenLinks, de PvdA en de SP. Opvallend is dat BBB nergens een coalitie vormt met D66.

Stikstof

In alle provincies waar BBB meebestuurt, levert de partij de gedeputeerde voor landbouw. De meeste coalitieakkoorden ademen dan ook veel steun voor de agrarische sector. "Groningen is een landbouwprovincie en Groningen blijft een landbouwprovincie", aldus het provinciale coalitieakkoord 'Veur Mekoar'. En: "Wij werken niet mee aan regelingen waarbij de boer niet meer mag boeren."

Gebruik de onderstaande slider om te kijken welke partijen samenwerken in de verschillende provincies:

Een van de belangrijkste onderwerpen voor de komende jaren is de aanpak van de stikstofcrisis. Geen enkele provincie wil op dit moment meewerken aan gedwongen uitkoop van boeren. Als agrariërs vrijwillig met hun bedrijf willen stoppen, steunen provincies dat wel. Vrijwel alle provincies houden vast aan 2035 als streefdatum voor de halvering van de stikstofuitstoot, terwijl de net gevallen coalitie in Den Haag de doelen al in 2030 wilde halen.

Volgens Harmen Binnema, universitair docent gespecialiseerd in decentrale overheden aan de Universiteit Utrecht, is de invloed van BBB zeker terug te lezen in de provinciale coalitieakkoorden, maar is er geen sprake van een "boerenrevolutie". "BBB heeft zijn belangrijkste onderwerpen, zoals stikstof en gedwongen uitkoop van boeren, goed in de akkoorden gekregen, maar voor de rest zie je toch veel CDA- of D66-achtige punten. Op terreinen als woningbouw en openbaar vervoer valt er goed zaken te doen met BBB."

Het zijn "relatief doorsnee akkoorden met bijna clichématige teksten" die niet erg afwijken van die van eerdere bestuursperiodes, zegt Binnema. "BBB presenteert zich in de provincies als een behoorlijk gematigde middenpartij, die meer wegheeft van LTO dan van Agractie of Farmers Defense Force."

Uitbreiding natuur geen prioriteit

Wel is er de komende jaren minder aandacht voor de natuur dan voorheen, constateert de universitair docent. "Voor de natuur wordt niet echt veel extra gedaan door de provincies, maar aan de andere kant wordt het bestaande natuurbeleid ook niet teruggedraaid." Alleen in het coalitieakkoord van Utrecht, waar BBB dus niet meebestuurt, is er veel aandacht voor het (versneld) uitbreiden van natuurgebieden.

Veel provinciale coalities menen dat landbouw en natuur hand in hand kunnen gaan, in politiek jargon "natuurinclusieve landbouw" genoemd. Boeren en landeigenaren kunnen in Overijssel (ook) natuurbeheerder worden - tegen een financiële beloning. Onduidelijk is nog wel hoe concreet die plannen zijn.

Ook verwachten de meeste colleges veel van innovatie, waardoor boerenbedrijven minder stikstof gaan uitstoten. Meerdere provincies richten fondsen of grondbanken op voor agrariërs die hun bedrijf willen blijven voortzetten op een duurzamere wijze. "We bieden boeren en tuinders een menukaart met opties om de stikstofuitstoot te verminderen: vakmanschap, innovatie, extensivering, verplaatsing en vrijwillige uitkoop", schrijft de Gelderse coalitie.

Risico op stilstand

Volgens het - inmiddels demissionaire - kabinet zijn de provincies aan zet in het stikstofdossier, maar sommige coalities kaatsen de bal terug in hun akkoorden. "Er moet ruimte in het rijksbeleid komen om de oplossingen die in Zeeland wél werken te bekostigen. De aanpak vraagt regionale en landelijke maatregelen. Van het Rijk is inzet nodig op de stikstof die uit andere landen komt en van zeeschepen. Daarnaast is inzet van het Rijk óók nodig als het gaat om de legalisatie van PAS-melders", schrijven bijvoorbeeld de Zeeuwse collegepartijen.

Ook andere provinciale coalities willen de bal terugleggen bij 'Den Haag'. Zeker nu het kabinet is gevallen, bestaat de kans dat "overheden naar elkaar gaan kijken", zegt Binnema. "Voor provincies is toch de grote vraag hoeveel geld er uit Den Haag gaat komen en wat de wettelijke kaders rond bijvoorbeeld stikstof gaan worden. De kans is groot dat er op stikstofgebied de komende tijd weinige concrete actie wordt ondernomen."