Hoge verwachtingen in Oekraïne voor NAVO-top: 'Belangrijkste top in 15 jaar'

• Kysia Hekster & Chiem Balduk

  correspondent Europese Unie & redacteur Buitenland

"Het NAVO-lidmaatschap is voor ons een kwestie van leven of dood", zegt Oleksandr Holopeteljoek in gevechtsuitrusting vanuit Bachmoet via een videoverbinding. "Wij hebben hier Amerikaanse tanks, we gebruiken ze al maanden en kennen ze door en door." Misschien wel beter dan de NAVO-bondgenoten zelf. "Zij oefenen in vrede, wij noodgedwongen in oorlog."

Vandaag begint in de Litouwse hoofdstad Vilnius de NAVO-top. Oekraïne is daar het belangrijkste gespreksonderwerp; president Zelensky verwacht een "zeer duidelijk signaal" over een mogelijk lidmaatschap.

Dit zijn de huidige 31 leden van de NAVO:

Holopeteljoek vecht bij een artillerie-eenheid én is eigenaar van Pizza Veterano in Odesa. Zijn werknemers, oorlogsveteranen, ziet hij als familie. "Het is een sociaal-economisch project", zegt hij. Bezoekers die veteranen willen steunen, kunnen pizza's doneren aan oud-militairen. Pizzeria Veterano, een keten, is een begrip in Oekraïne.

Het restaurant in Odesa is nog maar pas open, de 20-jarige Anton Zjeloenitsyn is er om de de bestellingen op te nemen. Ook hij hoopt op het NAVO-lidmaatschap "vanwege de garanties op veiligheid". Hij doelt op artikel 5 van het NAVO-handvest: een aanval op een van de bondgenoten wordt gezien als een aanval op allen.

Artikel 5 is tegelijk de belangrijkste reden waarom er bij landen die al lid zijn grote terughoudendheid is om Oekraïne op te nemen. Het Westen zou in een rechtstreekse confrontatie met de Russen terecht kunnen komen.

Zjeloenitsyn, zelf net terug van het front, is realistisch over de kansen van zijn land om in Vilnius het groene licht te krijgen op toetreding. "Niet zolang het oorlog is."

Torenhoge verwachtingen in Kyiv

Vanuit de regeringskantoren in Kyiv wordt er met hoge verwachtingen naar de NAVO-top in Vilnius gekeken. President Zelensky verwacht een "zeer duidelijk signaal" dat Oekraïne lid zal worden van het militaire bondgenootschap. Zijn adviseur Michajlo Podoljak zegt zelfs dat deze top belangrijker is dan "alle NAVO-toppen van de afgelopen vijftien jaar bij elkaar".

"Ik hoop dat dit gevoel van urgentie ook gevoeld wordt in Vilnius", zegt vicepremier Olha Stefanisjyna in een gesprek met de NOS. Zij is als minister voor Europese en Euro-Atlantische Integratie fulltime bezig met de Oekraïense toetreding tot de EU en de NAVO. Voor haar is de top geslaagd als er een duidelijke toezegging aan Oekraïne wordt gedaan.

Lidmaatschap van de NAVO is uitgesloten zolang de oorlog voortduurt. Daarom richt Stefanisjyna haar blik op het einde van de Russische aanvalsoorlog. Dan zou Oekraïne lid kunnen worden, maar nu zou het land zich alvast kunnen voorbereiden. De wens voor de NAVO-top is daarom dat Oekraïne formeel wordt uitgenodigd voor de NAVO, zoals vorig jaar met Zweden en Finland gebeurde.

"Dat is pas een eerste stap in een lang proces, maar dan kunnen we wel aan de slag met dat proces", zegt de vicepremier. Ook zou een uitnodiging zorgen voor een 'morele boost' voor de Oekraïners om door te vechten, denkt zij. Tegelijkertijd is de weg van een uitnodiging tot daadwerkelijk lidmaatschap lang. Zo heeft president Erdogan van Turkije gisteren na veel verzet pas ingestemd met toetreding van Zweden.

Hoe kansrijk haar wens voor een NAVO-uitnodiging is, laat Stefanisjyna in het midden. "De gesprekken zijn nog in volle gang, maar het is duidelijk dat alle lidstaten goed doordrongen zijn van het belang van toenadering tussen de NAVO en Oekraïne." Bekend is wel dat Hongarije tegenstribbelt, maar ook de Amerikanen zeggen dat Oekraïne nog niet toe is aan NAVO-lidmaatschap.

Terwijl de bondgenoten bij elkaar komen, proberen de Oekraïners de Russen van hun land te verdrijven. Het tegenoffensief duurt nu ruim een maand, over de vorderingen komt niet veel naar buiten.

Volgens Oleksandr Holopeliuk gaat het de laatste dagen bij Bachmoet voorspoedig, onder meer door de wapens die de NAVO-landen leveren. "Maar we hebben meer nodig, luchtverdediging en gevechtsvliegtuigen, die op dit moment van levensbelang zijn".

Dat beaamt Anton Zjeloenitsyn. "Ik heb met eigen ogen gezien hoeveel bloed en levens het kost om mijn land terug te krijgen. Het is moeilijk te zeggen wanneer het allemaal voorbij zal zijn, maar de NAVO moet ons blijven helpen."