Onduidelijkheid over lot migranten op weg naar EU 'verschrikkelijk voor families'
De oversteek van de Middellandse Zee is voor migranten levensgevaarlijk, zo bleek vorige week opnieuw toen een overvolle vissersboot kapseisde en zonk. Aan boord waren vermoedelijk meer dan 700 mensen, slechts iets meer dan honderd opvarenden konden worden gered. Als de vermisten ooit worden gevonden, is het maar de vraag of hun families duidelijkheid krijgen over hun lot omdat lichamen vaak niet worden geïdentificeerd, leggen deskundigen uit.
Het gaat om tienduizenden mensen. Volgens vluchtelingenorganisatie IOM zijn bij de oversteek van de Middellandse Zee sinds 2014 al meer dan 27.500 mensen om het leven gekomen of vermist geraakt. "Waarschijnlijk zijn die cijfers het topje van de ijsberg", zegt Bram Frouws, hoofd van het Mixed Migration Centre. Zijn organisatie doet onderzoek naar migratieroutes. "Het zijn schattingen op basis van gesprekken met overlevenden om te kijken hoeveel mensen aan boord waren, ondersteund met beelden van EU-grensbewaker Frontex of drones."
Ook hoogleraar wetenschapsantropologie Amade M'charek gaat ervan uit dat er veel meer mensen onderweg naar Europa overlijden. Zij doet onderzoek naar het identificatieproces van mensen die de oversteek niet hebben gehaald. Ze zegt dat de focus nu vooral ligt op de oversteek van de Middellandse Zee, er is veel minder aandacht voor het traject dat migranten daarvoor hebben afgelegd.
"Hoeveel mensen er vertrekken uit de sub-Sahara is een blinde vlek voor ons", beaamt Frouws. "We weten niet hoeveel mensen daar over land al zijn gestorven voor ze de Middellandse Zee bereiken."
Achterblijvers krijgen maar moeizaam informatie. Sommigen nemen contact op met hulporganisaties. Die plaatsen dan foto's van vermisten online met wat informatie, maar de kans dat iemand wordt gevonden, is volgens Frouws klein.
"Het blijft verschrikkelijk voor families. Die weten wel vaak dat iemand richting Europa is vertrokken, maar leven in onzekerheid omdat ze daarna niets meer horen. Wat er aan de hand is, is onduidelijk. Het kan ook zijn dat migranten zijn gevangengenomen en geen contact kunnen leggen met familie."
In Pakistan wil familie van vermisten van de recente bootramp weten wat er met hun dierbaren is gebeurd:
Migratiedeskundige Katharina Natter, verbonden aan de Universiteit van Leiden, ziet dat de woede hierover in Tunesië groot is. Voor de kust van het land verdrinken veel migranten, ook uit Tunesië zelf. "Mensen vinden dat de Tunesische regering weinig moeite doet om de lichamen te vinden. De lichamen die aanspoelen worden vaak anoniem begraven."
In Tunesië is onduidelijk wie er verantwoordelijk is voor de lichamen. Natter: "Iedereen wijst met de vinger naar elkaar."
Voor families is het pijnlijk dat lichamen verdwijnen of zonder identificatie, anoniem worden begraven. Dat heeft hoogleraar M'charek zelf gezien in Tunesië. "Ik ken vrouwen die na jaren nog steeds de slaapkamer van hun zoon exact hetzelfde hebben gelaten in de hoop dat hij misschien terugkomt." Volgens haar proberen mensen zich op allerlei manieren te organiseren om maar aan een klein beetje informatie te komen.
De haven van Tunesië was wekenlang bezet door mensen die wanhopig wachtten op nieuws en informatie over hun verdronken kinderen. "Juist voor het rouwproces is het belangrijk dat lichamen gevonden worden", zegt M'charek. Onderzoeken tonen aan dat mensen makkelijker een verlies kunnen verwerken als er iets tastbaars is, al is het maar een stuk kleding. Daarom is het zo belangrijk dat het identificatieproces zorgvuldig gebeurt, zegt de onderzoeker.
Volgens M'Charek moet er meer geïnvesteerd worden in middelen, kennis en infrastructuur in de kustplaatsen om het identificatieproces te bevorderen.
"Het is een verplichting die we als mensen naar elkaar toe hebben, maar vooral een verplichting voor Europa als gemeenschap. Als we ze al niet hier niet willen hebben, laten we dan ten minste respect tonen door ze een naam en gezicht te geven. We hebben in Europa sinds 1996 het principe dat elk mens het recht heeft om zijn of haar identiteit niet te verliezen na de dood."
