Pompekliniek maakte talloze fouten voorafgaand aan ontsnapping tbs'ers

De twee tbs'ers die een jaar geleden ontsnapten uit de Pompekliniek in Nijmegen konden wegkomen omdat de kliniek de beveiliging niet op orde had. De veiligheid was er ondergeschikt aan de zorg, concludeert de Inspectie Justitie en Veiligheid na onderzoek.

Op 22 juni 2022 ontsnapten de tbs'ers Sherwin W. en Luciano D. uit de kliniek. Ze klommen over drie hekken, terwijl een handlanger met een slijptol een gat in het buitenhek maakte. 41 seconden nadat het alarm was afgegaan omdat er met dat hek werd gerommeld, stonden de criminelen buiten en verdwenen ze in een vluchtauto.

D. werd een ruime week later aangehouden in Den Haag, W. bleef veel langer uit handen van politie en justitie. Hij werd pas eind februari van dit jaar gepakt, in Spanje.

Duizenden telefoontjes

Uit het onderzoek van de inspectie blijkt dat de kliniek allerlei inschattingsfouten maakte met betrekking tot de twee geharde criminelen. D. en W. vertoonden sociaal wenselijk gedrag tegenover het personeel van de kliniek, maar hielden zich niet aan de afspraken. Ook was bekend dat de twee zich eerder in andere klinieken hadden onttrokken aan hun behandeling, maar dit alles was geen reden om hun beperkingen op te leggen. Dat noemt de inspectie opmerkelijk.

Zorgelijk vindt de inspectie dat de twee veelvuldig contact konden onderhouden met familie en vrienden, zonder dat daar zicht op was. Ze belden heel veel: een van de twee belde in de twee maanden voor de ontsnappingen duizenden keren, de ander belde een paar honderd keer.

De kliniek lette niet op de inhoud van de telefoongesprekken en beveiligingsmedewerkers zetten inkomende gesprekken zonder de afzender te checken standaard door. "Hoewel medewerkers aangeven dat beide tbs-gestelden veel belden, is dit niet als probleem gezien en heeft het niet geleid tot beperkingen."

Geen toezicht op terrein

Er ging meer mis. Zo wisten de beveiligingsmedewerkers niet van de voorgeschiedenis van D. en W.. Het was hun bijvoorbeeld onbekend dat zij eerder (tijdens verlof) waren ontsnapt. De twee hadden gezien hun goede gedrag terreinverlof gekregen, waardoor ze zich op bepaalde tijden vrij over het terrein van de kliniek mochten bewegen, ook op een deel van de kliniek waar een tweede buitenhek ontbrak en een ander deel waar eerdere ontsnappingen waren geweest. Maar daar ontbrak vervolgens ieder toezicht.

De inspectie heeft stevige kritiek op de werkinstructies voor het toezicht op het terrein. "De instructies zijn summier, vrijblijvend, onduidelijk en niet concreet." In de praktijk let niemand goed op, want "therapeuten denken dat de beveiliging toezicht houdt en omgekeerd".

Al met al vond de kliniek zorg belangrijker dan veiligheid, stelt de inspectie. Terwijl het andersom hoort. "Een tbs-maatregel is in de eerste plaats namelijk een beveiligingsmaatregel om de samenleving te beschermen."

De Pompestichting, die de kliniek beheert, trekt zich de kritiek aan en zegt dat er een verbeterplan is opgesteld. Ook is er inmiddels een tweede buitenhek gebouwd en is het toezicht verbeterd door nieuwe technieken. Medewerkers worden opgeleid om de risico's beter te kunnen inschatten.