Strenge anti-lhbti-wet Uganda van kracht, Nederland beperkt samenwerking

De Ugandese president Museveni heeft een van de strengste anti-lhbti-wetten ter wereld ondertekend. Seks met iemand van hetzelfde geslacht was al strafbaar in Uganda, maar de nieuwe wet gaat veel verder.

Zo staat op het 'promoten van homoseksualiteit' nu een maximumcelstraf van twintig jaar. Volgens activisten zet dit de deur open naar het bestraffen van belangenbehartiging van lhbti'ers. Op zogenoemde 'verergerde' vormen van homoseksualiteit staat de doodstraf. Het gaat bijvoorbeeld om het verrichten van seksuele handelingen wanneer een persoon besmet is met hiv.

Hiermee wil het conservatieve en religieuze Uganda de "familiewaarden en cultuur beschermen". Koppels moeten er bestaan uit een man en een vrouw die zich voort kunnen planten, is de gedachte. Volgens de regering wordt homoseksualiteit opgelegd en verspreid door westerse landen.

Lhbti-activisten spreken van een "zeer donkere dag" en hebben aangekondigd naar de rechter te stappen. In 2014 is een soortgelijke wet op basis van procedurele fouten verworpen.

Anti-lhbti-sentimenten in Afrikaanse landen

Eind maart nam het Ugandese parlement een wet aan die het 'uitdragen van homoseksualiteit' strafbaar maakt. Daar weigerde de president zijn handtekening onder te zetten. Onder meer na stevige kritiek uit het buitenland verzocht hij de wet af te zwakken.

Zo stond in het eerste voorstel dat iemand zich niet als queer mocht identificeren en werd burgers opgelegd dat ze iemand die homo is moeten aangeven. Dat is nu uit de wet gehaald. Vorige maand nam het parlement die aangepaste versie aan en vandaag zette president Museveni zijn handtekening eronder.

Afrika-correspondent Elles van Gelder en cameraman Sven Torfinn gingen naar de Ghanese hoofdstad Accra, waar ook een voorstel in het parlement ligt voor een strengere lhbti-wet, en zagen angst en strijd:

Ook in ruim dertig andere Afrikaanse landen zijn relaties tussen mensen van hetzelfde geslacht verboden. Drijvende krachten achter de groeiende anti-lhbti-sentimenten zijn religieuze groeperingen in de landen zelf en populistische politici.

Maar verschillende lhbti-organisaties zijn ervan overtuigd dat het ook een gevolg is van de groeiende druk van Amerikaanse fundamentalistische christelijke groepen, die bijeenkomsten organiseren voor Afrikaanse politici. Die vinden een vruchtbare bodem in de religieuze en conservatieve landen.

Zo vertellen die lobbygroepen onder meer dat het Westen homoseksualiteit in Afrikaanse landen wil promoten met internationale programma's voor seksueel onderwijs en dat daarin een groot gevaar schuilt. Ze hameren erop dat het gezin beschermd moet worden.

Haatmisdrijven

De goedkeuring van de wet leidt tot grote angst onder de lhbti-gemeenschap in Uganda. Al voor de wet was aangenomen, werden ze slachtoffer van een groeiend aantal haatmisdrijven.

De regering heeft opgeroepen de wet "eerlijk en ferm" in te zetten. Ook is er angst in Ghana dat het land Uganda gaat volgen nu de wet daar is goedgekeurd.

Internationale afkeuring

Minister Schreinemacher voor Ontwikkelingssamenwerking laat op Twitter weten dat de nieuwe wet gevolgen heeft voor de samenwerking tussen Nederland en Uganda. "Nederland gaat nu in elk geval stoppen met programma's voor rechtshandhaving. We blijven intussen de bescherming van de lhbti-gemeenschap actief steunen", schrijft de minister.

Het is onduidelijk wat de gevolgen gaan zijn voor andere Nederlandse samenwerkingsprogramma's met Uganda. De minister neemt hierover later een besluit.

Ook de Amerikaanse president Biden heeft op de nieuwe wet gereageerd. Hij sprak van een "tragische schending van de universele rechten van de mens" en kondigde een evaluatie van alle samenwerkingen met Uganda aan. Daarnaast overweegt de VS aanvullende maatregelen, zoals sancties en visumbeperkingen.