Frankrijk plant uitzetting duizenden migranten van eiland Mayotte

• Eva de Vries

  redacteur Buitenland

Achtduizend kilometer van Parijs ligt Mayotte; ook wel het 'Lampedusa van de Indische Oceaan' genoemd. Het tropische eiland tussen Madagaskar en Mozambique is één van Frankrijks overzeese departementen: een stukje Europese Unie voor de Oost-Afrikaanse kust.

Jaarlijks proberen duizenden mensen het eiland te bereiken, in gammele boten, hopend op een betere toekomst. Velen komen daarbij om. Een maand geleden nog stierven 34 migranten toen hun boot in de problemen kwam ten noorden van Madagaskar.

Om migratie naar Mayotte tegen te gaan wil de Franse regering één dezer dagen beginnen met 'Operatie Wuambushu', wat in een van de lokale talen op het eiland 'overnemen' betekent. Het land wil 20.000 migranten zonder verblijfsvergunning uitzetten, en een deel van de sloppenwijken, waar veel migranten wonen, 'schoonvegen'. Er zijn vijfhonderd Franse militairen extra opgetrommeld om lokale agenten te helpen bij de operatie.

Bewoners van de sloppenwijken houden de adem in. In een sloppenwijk in de hoofdstad Mamoudzou zijn sommige woningen al gemarkeerd. "We leven in constante spanning", zegt Fatima tegen de BBC, "Deze plek wordt met de grond gelijkgemaakt, we hebben geen keuze."

Het aantal mensen dat op een boot naar Mayotte stapt neemt toe. Inmiddels komt de helft van de ruim 300.000 bewoners van het eiland uit het buitenland. De meesten komen van de nabijgelegen Comoren, vooral van het dichtstbijzijnde eiland Anjouan. Een groot deel van de rest is afkomstig uit Madagaskar. Maar er melden zich ook mensen uit veel verder weg gelegen landen, zoals Rwanda, Burundi en de Democratische Republiek Congo, laat OFPRA, de Franse overheidsorganisatie die zich buigt over de asielaanvragen, weten aan de NOS.

In Mayotte gelden grotendeels dezelfde regels als in de rest van de Europese Unie, maar het hoort niet bij de Schengen-zone. Doorreizen naar andere EU-landen kan dus niet. Slechts een enkeling krijgt de kans om naar Frankrijk te reizen om daar te werken of te studeren. Toch is Mayotte een aantrekkelijke bestemming voor migranten in de regio. Het eiland is een stuk armer dan Europa, maar rijker dan de omringende Afrikaanse landen.

Volgens de Franse regering veroorzaakt het grote aantal migranten op het eiland veel problemen. Vooral in de sloppenwijken zou er veel geweld zijn en zou de armoede toenemen. Ook zijn er te weinig scholen en ziekenhuizen.

Frankrijk probeert illegale migratie tegen te gaan door te surveilleren met boten en vanuit de lucht. Op de vaarroutes rond het eiland sturen grensbewakers regelmatig boten met migranten terug. De afgelopen jaren werden ongeveer 24.000 mensen per jaar door Frankrijk gedeporteerd, voornamelijk naar het Comorese eiland Anjouan. Operatie 'Wuambushu' komt daar nu bovenop.

Mensenrechtenorganisaties uiten hun zorgen over de aangekondigde operatie. De Franse mensenrechtencommissie CNCDH vraagt de minister van Binnenlandse Zaken en Overzeese Gebiedsdelen, Gérald Darmanin, in een brief om af te zien van de massale uitzetting. En Unicef vraagt speciale aandacht voor de kinderen die hieronder zullen lijden.

In verschillende Franse steden wordt deze week gedemonstreerd tegen de operatie. Activisten vinden dat Frankrijk zich niet moet bemoeien met de migranten op Mayotte, het land zou zich neokoloniaal gedragen.

Activist en journalist Maeva Amir volgt de ontwikkelingen op de voet en is bij demonstraties aanwezig:

Ook eilandengroep de Comoren, waartoe Mayotte ooit behoorde, is boos. De autoriteiten hebben Frankrijk gevraagd om de operatie af te blazen. Die zou indruisen tegen de mensenrechten en slecht zijn voor de relatie tussen Frankrijk en de Comoren.

Tegelijkertijd laten lokale migranten- en mensenrechtenorganisaties zich minder fel uit. Ze zijn bang voor een herhaling van de situatie in 2021, toen relschoppers het kantoor van La Cimade blokkeerden, een vluchtelingenorganisatie die migranten in Mayotte helpt.

Het is maar de vraag of Frankrijk zijn doel bereikt met 'operatie Wuambushu'. Ook eerdere deportaties hebben niet geleid tot minder migratie. Want ondanks de risico's zijn ergens, op de Comoren, op Madagaskar of nog verder weg, mensen alweer bezig met het plannen van hun tocht naar dat kleine stukje Europa midden in de Indische Oceaan.