Verplichte sterilisatie van Finnen niet meer nodig voor geslachtswijziging

In Finland is sterilisatie niet langer verplicht voor het wijzigen van het geslacht op de geboorteakte. Finnen vanaf 18 jaar mogen de wijziging voortaan in officiële documenten doorvoeren. Een meerderheid van de Europese landen had de verplichte sterilisatie al afgeschaft.

De wetgeving is veranderd na een uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In 2017 oordeelde het Hof dat het verplicht stellen van sterilisatie een schending van mensenrechten is.

Sophie Schers, beleidsadviseur van Transgender Netwerk Nederland, noemt de wetswijziging een grote stap. "Finland liep daarin echt achter op de rest van Europa." De Finse staat bepaalde dat er alleen bij medisch ingrijpen een wijziging mocht worden gemaakt. "In die zin had de staat zeggenschap over het lichaam van wilsbekwame mensen", zegt Schers.

In andere landen steeg na een dergelijke wetswijziging het aantal wijzigingen in geslachtsregistraties. Schers verwacht dat voor veel Finse transgender personen geslachtswijziging nu ook laagdrempeliger wordt.

Sterilisatie nog steeds verplicht

Tal van landen hebben sinds de uitspraak van het Hof hun wetgeving aangepast. In 2017 was sterilisatie nog in 22 landen verplicht, waaronder België en Luxemburg. Nu is dat nog in zeven landen het geval.

De wetgeving rondom trans personen is niet op Europees niveau bepaald. Zo perkten verschillende Europese landen, zoals Polen en Hongarije, de rechten van trans personen verder in. Hongarije maakte bijvoorbeeld het veranderen van naam onmogelijk.

"De beweging voor rechten van trans personen gaat echt twee kanten op", zegt Schers. "Er is ook duidelijk een pushback gaande. Dat zagen we in Finland, daar ging ook niet alles over rozen. Die beweging is iets voor ons en voor vergelijkbare organisaties in Europa om scherp op te zijn. Het is een bedreiging voor onze rechten."

Excuses

Nederland schafte de sterilisatieplicht in 2014 al af, ruim voor het oordeel van het Europees Hof. In 2021 maakte toenmalig minister Van Engelshoven excuses aan transgender en intersekse personen die gedwongen sterilisatie of geslachtsverandering moesten ondergaan.

Op dit moment is het alleen mogelijk om vanaf 16 jaar het geslacht aan te laten passen in de geboorteakte, met een verklaring van een deskundige. Dat kan een psychiater, arts of psycholoog zijn. Een wetsvoorstel om een officiële geslachtswijziging in het paspoort te krijgen zonder derde partij, ligt momenteel bij de Tweede Kamer.