Nieuwe wet leidt nog niet tot snellere openbaarmaking van documenten

De nieuwe Wet open overheid, die regelt welke overheidsdocumenten openbaar gemaakt moeten worden, had moeten leiden tot een vlottere verstrekking van documenten, maar daar komt nog niets van terecht. In 2021 was de gemiddelde doorlooptijd van een verzoek tot openbaarmaking 161 dagen, sinds de invoering van de Woo is dat 162 dagen. En dat terwijl de de wettelijke termijn juist is verlaagd, van 56 naar 42 dagen.

Dit blijkt uit onderzoek van de Open State Foundation en het Instituut Maatschappelijke Innovatie.

De overheid overschrijdt steeds vaker de wettelijke termijnen. In 2016 bleek dat ministeries in 61 procent de termijn overschreden. In 2019 was dat 71 procent. Inmiddels is dat opgelopen naar 84 procent. Het probleem wordt dus steeds groter. Aan de omvang van de Woo-verzoeken kan het niet liggen: 55 procent betreft verzoeken die met minder dan vijftig pagina's worden beantwoord.

Verschillen per ministerie

Het ministerie van Financiën heeft gemiddeld het langst nodig om een Woo-verzoek te behandelen: 211 dagen, gevolgd door Justitie en Veiligheid (190 dagen). Het ministerie van OCW presteert het best met 70 dagen, altijd nog vier weken langer dan de bedoeling is.

De onderzoekers concluderen dat de overheid meer begaan lijkt met risicomijding dan met het inwilligen van het grondrecht van iedere burger op informatie. Directeur Serv Wiemers van Open State Foundation zegt: "Een bekende overheidsreflex is dat niet de misstand zelf, maar de onthulling van de misstand moet worden gemanaged. Die houding is schadelijk voor het democratisch proces en voor het vertrouwen in overheid en politiek. Maar die reflex zit kennelijk nog diep in de cultuur en is nog niet weggenomen met de introductie van de Woo."

Nieuwe bestuurscultuur?

Na de Toeslagenaffaire beloofden premier Rutte en het kabinet te werken aan een nieuwe bestuurscultuur met meer transparantie, maar de data wijzen dus uit dat dit (nog) niet van de grond gekomen is. De onderzoekers zien wel dat de Woo bij ministeries, provincies en gemeenten tot veel actie heeft geleid op het gebied van IT, werkprocessen en personele inzet. Maar omdat ieder overheidsorgaan zijn eigen plan trekt, leidt dat tot versnippering.