Racistische laserprojecties baren zorgen: 'Symptoom van groter probleem'

Laserprojecties met kwetsende en discriminerende leuzen volgen elkaar op in het Nederlandse straatbeeld. Gisteren hield de politie twee mannen aan die worden verdacht van betrokkenheid bij de projectie van de leuzen op de Erasmusbrug in Rotterdam tijdens Oud en Nieuw.

Een van die mannen was mogelijk ook betrokken bij een soortgelijke projectie in Eindhoven deze week. Ondertussen doet de politie ook nog onderzoek naar de projectie op het Anne Frank Huis in Amsterdam.

Laserprojecties om te demonstreren zijn niet nieuw in Nederland, maar projecties met extreemrechts gedachtengoed hebben in de afgelopen maanden wel een vlucht genomen. Wie zitten er achter deze projecties en hoe ga je ermee om?

De Antifascistische Onderzoeksgroep Kafka deed de afgelopen maanden onderzoek naar de beweging die opereert onder de naam 'White Lives Matter' en concludeert dat er sprake is van een "zeer extremistische en tegelijkertijd kleine organisatie".

Kafka onderzocht de bewegingen, invloed en doelen van de extreemrechtse beweging en concludeert in een onlangs gepubliceerd rapport dat White Lives Matter inmiddels de overstap heeft gemaakt van de online naar de offline wereld.

Ten tijde van de coronacrisis heeft de groep zich weten uit te breiden en daarbij een aanzienlijk aantal mensen gemotiveerd om racistische propaganda te verspreiden door middel van stickers, posters en spandoeken, stelt Kafka.

Onderzoeker Jaap van Beek ziet echter dat er op WLM-demonstraties doorgaans nog geen tien mensen aanwezig zijn. Een kleine organisatie dus, maar hoe ver reikt hun invloed? "Zij weten wel, en daar kan ik geen cijfer op plakken, via Telegram-groepen mensen te motiveren om bijvoorbeeld stickers te plakken."

'Product van het politieke proces"

Van Beek vindt de ontwikkeling van de extreemrechtse groep en het doel om racisme te normaliseren zorgelijk. "Ze zijn een symptoom van een veel groter probleem dat we in onze samenleving hebben. Namelijk het politieke proces dat zich op landelijk niveau voltrekt."

"Vanuit de gevestigde politieke partijen zijn er extreemrechtse partijen in de Tweede Kamer gekomen. Partijen die in eerste instantie op cultureel niveau kritiek gaven, zoals de aanwezigheid van migranten, maar langzamerhand ontwikkelt dat zich naar volk. Er wordt nu over ras gesproken", aldus Van Beek.

Willemijn Kadijk, onderzoeker naar radicale bewegingen en extremisme bij onderzoeksbureau NTA, ziet eveneens hoe er een bredere normalisering van bepaalde complotten zoals "omvolking" ontstaat. "Dit soort theorieën is gevaarlijk, want ze zetten mensen tegen elkaar op en impliceren dat samenleven niet kan", aldus Kadijk.

Beide onderzoekers noemen de ontwikkelingen zorgwekkend. Van Beek: "Onder de invloed van de PVV en Forum voor Democratie wordt racisme steeds meer bespreekbaar. Je ziet ook dat de jongerenafdeling van FvD de laserprojecties toejuicht."

Laserprojecties, stickers plakken en propaganda verspreiden: vooralsnog zegt de groep vreedzaam te zijn, zegt Kadijk. Ze geeft aan dat het op basis van publieke open bronnen lastig is om te zien wat er achter de schermen gebeurt. "Maar een van hun doelen - een Nederland met 99 procent witte mensen - is niet te bereiken zonder een vorm van geweld. Het roept vragen op die tot zorgen baren."

'Leg uit wat er fout aan is'

"Het belangrijkste is", zegt Van Beek, "dat je mensen die de boodschap van deze beweging legitimeren erop aanspreekt. Wijs ze op hun verantwoordelijkheden."

Kadijk: "Als je merkt dat iemand in je omgeving in complotten begint te geloven en bepaalde bevolkingsgroepen de schuld begint te geven of te haten, kan dat duiden op radicalisering. Vooral als diegene zich afzondert van oude vrienden."

Volgens haar is het verstandig om te onderzoeken waar die ideeën vandaan komen en om eventueel onderliggende pijn of woede op te zoeken. "Als je je echt zorgen begint te maken, kun je hulp zoeken bij de gemeente of bij een vermoeden van escalatie: naar de politie."

Maar bovenal: "Deel geen namen, geen groepen en geen propaganda en leg vooral uit wat er fout aan is", adviseert Kadijk. "Zo faalt extreemrechts in zijn doel om te rekruteren."