Hoe Neelie Kroes bij Rutte lobbyde voor Uber: 'Heb jij een half uur voor mij?'
Het is augustus 2015 en Nederland viert vakantie: op veel Haagse departementen wordt op halve kracht gewerkt. Neelie Kroes, die niet lang daarvoor is gestopt als Eurocommissaris, is gewoon aan het werk.
Ze is aan het lobbyen voor Uber, het techbedrijf op de taximarkt, dat dan nog lang niet zo groot is als nu. Uber wil zo min mogelijk beperkingen op de gereguleerde taximarkt en Kroes moet daarbij helpen. Ze richt zich in een sms rechtstreeks tot premier en mede-VVD'er Mark Rutte en dringt aan op een ontmoeting tussen Rutte en Uber-topman Travis Kalanick.
Dat blijkt uit documenten over de contacten tussen Uber, Kroes en de Nederlandse overheid die na Kamervragen zijn vrijgegeven. Ze geven een bijzonder inkijkje in hoe contacten in de top van de politiek en het bedrijfsleven kunnen verlopen.
Het is in die tijd nog niet bekend dat Kroes aan het lobbyen is voor Uber. Ze is tot november 2014 Eurocommissaris en de regels schrijven voor dat een ethisch comité van de Europese Unie de eerste twee jaar daarna toestemming moet geven voor lobbyactiviteiten. Kroes heeft die toestemming wel gevraagd, maar niet gekregen.
Torentje
Als Kroes in de zomer van 2015 het sms'je naar Rutte stuurt, realiseert ze zich dat het vakantietijd is. Ze leidt haar verzoek in door daarnaar te vragen: "In Goult aan het genieten? Of inspecteer je je Koninkrijk?" In de Franse plaats Goult komt de VVD-top jarenlang in de zomer informeel bijeen.
Direct daarna komt Kroes ter zake. "Ben jij volgende week weer in het Torentje? Zo ja, heb jij volgende week een 1/2 u voor mij?"
Dat Kroes niet alleen wil komen, wordt direct daarna duidelijk: "Heb een fascinerende ontmoeting gehad met founder van Uber (Travis Kalanick, red.). Kan mijn kleinzoon zijn. Hij doet me denken aan Steve Jobs toen ik bij hem over de vloer kwam. Je moet hem ontmoeten. Ned (Nederland, red.) heeft kansen."
Kalanick kan volgens Kroes op korte termijn naar Nederland komen: "Travis zou volgende week kunnen invliegen".
Ondanks het enthousiasme en de druk van Kroes komt het niet tot een ontmoeting in het Torentje. Ruttes ambtenaren zien bezwaren en brengen een negatief advies uit. In de mailwisseling daarover wordt verwezen naar rechtszaken waarin Uber verwikkeld is. Een ambtenaar schrijft dat het een "een vreemd signaal" zou afgeven als Uber-topman Kalanick "speciaal voor een gesprek met de MP naar NL vliegt".
Het wekt verwachtingen en het gevaar bestaat dat de media erachter komen, zo staat in de vrijgegeven mailwisseling. En dat kan "de indruk wekken dat er bijzondere afspraken gemaakt worden tussen NL en Uber".
Drammerig
In plaats van een gesprek in Nederland stelt een ambtenaar een ontmoeting in Davos voor bij het World Economic Forum. In een mailwisseling wordt aangegeven dat er snel een standpunt moet worden ingenomen, omdat premier Rutte er snel op zal terugkomen: "Neelie kan vrij drammerig zijn". De mail wordt afgesloten met een smiley.
Rutte is gevoelig voor de argumenten van zijn ambtenaren. Hij verzoekt ze een mail op te stellen met uitleg aan Kroes waarom Kalanick niet wordt uitgenodigd. De premier dringt erop aan dat de mail "enthousiast en passend van toon" is.
Uiteindelijk treffen Rutte en Kalanick elkaar een paar maanden later alsnog, maar dan in de VS, als de premier Silicon Valley bezoekt. De foto boven dit artikel getuigt ervan.
Dat Kroes kort na haar vertrek als Eurocommissaris heimelijk lobbyde voor Uber kwam in juli vorig jaar al in het nieuws. Het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) trok die conclusie na onderzoek van 124.000 interne documenten van het techbedrijf, de zogenoemde Uber Files. In Nederland deden Platform Investico, Trouw en het Financieele Dagblad mee aan het onderzoek.
Ze beschrijven hoe Kroes werd ingezet om invloed uit te oefenen op de taxiwetgeving en op een strafrechtelijk onderzoek van het OM.
Kroes zelf zegt dat ze pas in 2016 als lobbyist aan de slag is gegaan voor Uber. Wel gaf ze in 2015 leiding aan StartupDelta, een samenwerkingsverband van overheden, bedrijfsleven, kennisinstellingen en financiers. Doel ervan was om Nederland op de kaart te zetten als Europese vestigingsplaats voor startups. Volgens Kroes paste haar gedrag binnen de rol die ze had bij StartupDelta, zei ze eerder.
Het gedrag van Kroes heeft de aandacht getrokken van het Europees Bureau voor Fraudebestrijding OLAF. In september vorig jaar werd duidelijk dat OLAF onderzoek gaat doen. Hoe het daarmee staat en wanneer de resultaten komen, kan een woordvoerder niet zeggen.
