Tata Steel-toernooi neemt extra maatregelen tegen valsspelen na schaakrel
Het Tata Steel-schaaktoernooi in Wijk aan Zee, dat vrijdag van start gaat, neemt strenge maatregelen om valsspelen te voorkomen. Spelers worden vooraf gescand, zetten worden met een kwartier vertraging doorgegeven en in de toernooizaal wordt een speciale Fair Play-arbiter ingezet.
De extra maatregelen zijn ingegeven door de schaakrel die in september losbarstte toen wereldkampioen Magnus Carlsen het 19-jarige schaaktalent Hans Niemann van vals spel betichtte.
"Dat heeft een gigantische rel veroorzaakt, hoewel vals spel daarvoor ook al een bedreiging was", stelt toernooidirecteur Jeroen van den Berg. "Maar deze zaak is zo explosief en heeft zo'n impact gehad, dan moet je niet doen alsof er niets is gebeurd."
Het meenemen van mobiele telefoons of horloges waarmee schaakcomputers kunnen worden geraadpleegd, was al niet toegestaan bij het prestigieuze Nederlandse toernooi. En de arbiters hielden voorheen ook het publiek in de zaal in de gaten. Maar door de affaire rond Carlsen en Niemann bleek nog strenger toezicht nodig.
Schaakwereld op zijn kop
Carlsen, wereldkampioen sinds 2013 en ook dit jaar van de partij in Wijk aan Zee, beschuldigde Niemann vier maanden geleden na een zeldzame verliespartij tijdens een toernooi in St. Louis van vals spelen en zette daarmee de schaakwereld op zijn kop.
Het niveau van de jonge Amerikaan, die veel op de computer speelt, steeg de afgelopen twee jaar onwaarschijnlijk snel. Uit onderzoek van schaakwebsite chess.com bleek dat de hij waarschijnlijk in meer dan honderd online-partijen vals heeft gespeeld. Zelf gaf Niemann toe als tiener twee keer online over de schreef te zijn gegaan.
Hard bewijs tegen Niemann is er (nog) niet, wat leidde tot tal van - wilde - speculaties over de manier waarop hij vals zou spelen, tot geruchten over seksspeeltjes aan toe. Niemann reageerde door een rechtszaak wegens smaad aan te spannen, waarin hij 100 miljoen dollar schadevergoeding eist van de Noorse wereldkampioen.
"In het wielrennen heb je doping, dat is van alle tijden. In het schaken heb je moderne communicatiemiddelen", vertelt Van den Berg. "Met behulp van een computer kun je zelfs van de wereldkampioen winnen."
Vertraging probaat middel
Met de extra maatregelen bij Tata Steel moet het onmogelijk worden om toegang tot schaakcomputers te krijgen. Het meest probate middel is de vertraging in het doorgeven van de zetten op internet, aldus de toernooidirecteur.
In onderstaande video legt Van Den Berg uit welke maatregelen er in Wijk aan Zee zijn genomen:
Van den Berg: "Als iemand vals wil spelen, heb je een compagnon nodig, iemand van buiten die de zetten via de computer kan doorgeven. Er zijn verhalen over contactlenzen, of iets in je oor laten zetten, waarmee de schaker dan bijvoorbeeld via trillingen of een stem kan worden geïnformeerd. Door het vertragen van doorgeven van de zetten met een kwartier loopt de eventuele handlanger telkens achter bij de partij."
De maatregel is niet leuk voor de mensen die de partijen via internet volgen, geeft Van den Berg toe. "We hebben gekozen voor een kwartier vertraging, en niet een half uur, zodat de mensen toch het idee hebben dat het semi-live is. Duurt het nog langer, dan zien de mensen Carlsen na een gewonnen partij bijvoorbeeld al buiten lopen of iets op sociale media zetten."
Detectiepoortjes
Voor aanvang van de partijen worden de schakers bovendien gescand op de aanwezigheid van elektronische apparatuur. Er is ook gedacht aan detectiepoortjes. "Maar dat is logistiek moeilijk en heel duur", aldus de toernooidirecteur.
Tijdens het toernooi in St. Louis, waar Hans Niemann won van Magnus Carlsen, werden de spelers ook vooraf gescand:
Het scannen wordt gedaan door de speciaal aangestelde Fair Play-arbiter, die tijdens de partijen in de zaal is om het publiek in de gaten te houden. "Om te voorkomen dat de toeschouwers foto's maken van de zetten. Voorheen deden de arbiters dat erbij, maar nu houdt de Fair Play-arbiter zich alleen daarmee bezig."
Extra broekzak
Bij het Tata Steel-toernooi is tot nu toe nooit iemand betrapt op valsspelen. "Maar dat speelt ook niet bij de wereldtoppers", denkt Van den Berg. "Op lager niveau wel. In de Nederlandse competitie is weleens iemand betrapt, die buiten op een telefoon stond te klooien."
Zelf heeft Van den Berg ook met een valsspeler te maken gehad, tijdens een toernooi waarbij hij was betrokken. "Iemand was verdacht en die hebben we toen in de gaten gehouden, maar niet kunnen betrappen. Later is hij bij een ander toernooi wel op heterdaad betrapt: hij had een extra zak in zijn broek genaaid waarin een telefoon zat."
Maar wat je ook doet, valsspelen is nooit helemaal uit te sluiten, erkent Van den Berg. "Magnus heeft met zijn beschuldigingen hoog spel gespeeld, ik vermoed omdat hij de schaakwereld wakker wilde schudden. Daarom hebben we ook de strengere maatregelen. Het is 2023, je kunt er niet omheen. We hebben er ook over gesproken met de topspelers. Zij waarderen de maatregelen, omdat iedereen gelijk wordt behandeld."
