Asielzoekers in België vinden risicovol onderdak in Brussels kraakpand

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

"Morgen kunt u gevaccineerd worden tegen difterie", zegt een vrijwilliger van Artsen zonder Grenzen tegen een asielzoeker bij de ingang van een grijs, vervallen gebouw. Het is een voormalig kantoor van de Belgische Belastingdienst in Brussel, dat momenteel gekraakt wordt door zo'n 800 asielzoekers. Nu er difterie, tuberculose en schurft is uitgebroken, is Artsen zonder Grenzen een vaccinatiecampagne begonnen.

Het winterse weer in december heeft veel asielzoekers gedwongen te schuilen in leegstaande gebouwen in Brussel. Maar de situatie in het kraakpand zijn verre van optimaal. Zo is er bij de ingang een berg afval opgestapeld. Al weken wordt het vuil niet opgehaald en dat heeft nu dus ook gevolgen voor de gezondheid.

De ruimtes in het voormalige belastingkantoor zijn verdeeld per nationaliteit. Het kraakpand wordt gerund als een bedrijf. Bijna elke nationaliteit heeft zijn eigen manager. Khalid is de manager van de Afghaanse vluchtelingen omdat hij een van de weinigen is die Engels spreken. Hij heeft in Afghanistan gewerkt voor de Belgische defensie, zegt hij. Na een lange reis via onder andere Servië en Bulgarije belandde hij in België.

De eerste 25 dagen sliep hij op straat en nu verblijft hij al zo'n zes weken in het kraakpand. Omdat er een structureel tekort aan opvangplekken is, kunnen er maar 200 asielzoekers per dag een aanvraag indienen. Gezinnen en alleenstaande minderjarigen krijgen voorrang. Volwassen mannen als Khalid moeten dus weken op straat wachten. Zelfs als ze zich hebben aangemeld, krijgen ze niet automatisch een opvangplek.

Nu slaapt hij op een matras in een kamer met drie andere mannen. Khalid geeft op zijn slippers een rondleiding door het gebouw. Hij laat zien waar de doucheruimtes zijn. Hoewel de vluchtelingen goed verdeeld zijn en er een duidelijke taakverdeling is, zijn er zichtbaar problemen. Veel toiletten zijn verstopt en de doucheruimte staat volledig blank.

Doordat er geen vuilnis wordt opgehaald zijn de vuilnisbakken overvol. Toch duldt Khalid geen rommel. Hij zegt tegen een landgenoot dat er even een bezem door de hal moeten worden gehaald. "We zijn in België, we moeten netjes zijn en ons goed aan de regels houden."

Khalid stelt ons voor aan zijn collega Jean (39). Hij is de manager voor de Burundezen en zorgt voor de veiligheid, voedsel en hygiëne. Jean vond het leegstaande pand eind september en heeft het toen gekraakt.

Ook hij heeft zijn handen vol aan het runnen van de illegale opvang. Hij wordt continu gebeld, vaak door landgenoten die zijn hulp nodig hebben, maar hij is ook het aanspreekpunt voor vrijwilligers die eten komen brengen.

Jean is veel minder optimistisch dan Khalid. Een nacht ervoor heeft hij nog messen moeten afpakken van een paar mannen. Een week daarvoor raakte hij zelf gewond toen hij twee vechtende asielzoekers uit elkaar moest halen. Niet alleen asielzoekers weten het kraakpand te vinden: ook drugsverslaafden en dealers kunnen binnenkomen. Het bezorgt Jean veel stress. "Ik ben een fysieke oorlog ontvlucht, maar door het geweld hier gaat de oorlog in mijn hoofd door."

Expres weinig doen

Tine Claus, directeur van Vluchtelingenwerk Vlaanderen, is boos op de Belgische regering die maar geen oplossing lijkt te vinden voor het probleem. Dat er op dit moment zo'n 800 mensen hier verblijven en eten krijgen is voornamelijk te danken aan de vele vrijwilligers die maaltijden, kleding en matrassen brengen. "Het zijn allemaal vormen van hulp die door overheid geboden moeten worden", zegt Claus. Meerdere organisaties beschuldigen de overheid ervan expres weinig te doen, om op die manier België zo onaantrekkelijk mogelijk te maken voor asielzoekers.

Deze strategie lijkt te werken. Khalid raadt mensen af om in België asiel aan te vragen. "Kom hier niet. Je kunt het beter proberen in grotere landen als Frankrijk of Duitsland." Hij begon deze week zijn asielprocedure en hoopt wel in België te kunnen blijven.

Jean zit al wat verder in de procedure. Hij hoopt vooral snel een werkvergunning te kunnen krijgen, pas dan kan zijn situatie echt veranderen.

De Europese Unie heeft duidelijke afspraken over een eerlijke verdeling van asielzoekers over het continent. Maar de rel rondom reddingsschip Ocean Viking liet zien dat solidariteit tussen de lidstaten ver te zoeken is.